ارائه راهکارهای طراحی فضاهای شهری زیست‌پذیر شاد در راستای ارتقای کیفیت زندگی

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه معماری، گروه معماری،دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدیادگار امام(ره)، شهر ری،ایران

2 کارشناس ارشد معماری، مدرس گروه معماری،دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحدیادگار امام(ره)، شهر ری، ایران

10.22034/(jrupa-ei).2021.283930.1076

چکیده

امروزه با افزایش جمعیت و آلودگی فزاینده، در اکثر کشورهای توسعه‌یافته، زیست‌پذیری به ‌عنوان یک اصل در چهارچوب پایداری مطرح می‌گردد. زیست‌پذیری به معنای قابلیت یک محیط با تأمین نیازهای زیستی ساکنان اعم از مادی و غیرمادی در جهت ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد محیطی در راستای شکوفایی توانمندی‌های شهروندان است. استدلال می‌شود که ارزیابی زیست‌پذیری، می‌تواند با ارائه یک روش قابل‌توصیف، برای ارزیابی محیط‌های شهری و کیفیت آنها، با رویکردهای گوناگون به اجرای برخی از برنامه‌های جدید شهری کمک کند.
خلق فضای شاد شهری نیز به عنوان یکی از خواسته‌های متخصصان در چند دهۀ اخیر مطرح بوده است. از این‌رو توجه به مباحثی مرتبط با کیفیت زندگی شهری و زیست‌پذیری به عنوان یک نیاز اساسی در جوامع توسعه‌یافته احساس می‌شود. احساس رضایت و شادی از شاخصه‌های اساسی زندگی فردی و اجتماعی محسوب می‌شود، که رابطۀ مستقیمی با شرایط زندگی و ارتباطات اجتماعی دارد. در این پژوهش فضاهای شهری و ارتباط بین این فضاها از طریق مولفه‌هایی نظیر انعطاف‌پذیری، خوانایی، تنوع کالبدی و نفوذپذیری ارزیابی شد.
مفهوم زیست‌پذیری و ارزشیابی عوامل فوق مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس مبانی نظری و تئوری‌های ارائه شده از طرف صاحب-نظران و همچنین مطالعات انجام شده در رابطه با شهر خوب، راهکارهایی(که در بخش یافته‌ها به آن اشاره شده است) معرفی شد که می‌توانند تا حدی در مرتفع کردن مشکلات و ایجاد فضای شهری خوشایند برای ساکنان مفید واقع گردند. با درک نیازهایی که در محیط شهری متوجه مادران و کودکان آنها است و در نظر گرفتن فضاهایی جهت گذراندن اوقات فراغت، ایجاد فضایی امن برای استفاده از دوچرخه که ضمن ایجاد فضای جمعی مناسب و اعمال تنوع به روش‌های مختلف در شهر از میزان آلودگی هوا نیز می-کاهد، مسیریابی راحت و غیره که هر کدام زیر مجموعه‌ای از مولفه‌های شهری کارا می‌باشند، راهکارهای حاصله هستند.

تازه های تحقیق

با توجه به عوامل فضاهای ادراک پذیر که شامل انعطاف پذیری، خوانایی، تنوع کالبدی و نفوذ پذیری است، در راستای مبانی نظری و تئوری های شهر خوب در هر مورد، موضوعاتی ارائه شد که در جدول شماره 5 اشاره شده است. در راستای اجرای این راهکارها که شامل توجه به نیازهای مادر و کودک، پیش­بینی فضاهای اوغات فراغت، عدم ایجاد آلودگی­های محیطی، سهولت مسیریابی، ایجاد هم­بستگی، هم­پیوندی با محیط ساختار شهر، ایجاد فضاهای جمعی ، ایجاد تنوع فرم و رنگ در منظر شهری، استفاده از دوچرخه و ... هستند که در نهایت در راستای ارتقای کیفیت زندگی شهری و در نهایت ایجاد شهر شاد می­شود.

جدول 5- راهکارهای ایجاد فضای شهری شاد

نتایج به دست آمده

راهکارهای ایجاد فضای شاد

معیارهای فضاهای ادراک پذبر

 

 

ارتقای کیفیت زندگی

توجه به نیازهای مادر و کودک

 

انعطاف­پذیری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فضاهای ادراک­پذیر

 

 

 

 

پیش­بینی فضاهای اوغات فراغت

عدم ایجاد آلودگی­های محیطی

 

 

ایجاد حس تعلق به مکان

ایجاد فضاهای امن و مطلوب

سهولت مسیریابی_ایجاد هم­بستگی، هم­پیوندی با محیط ساختار شهر

 

 

 

خوانایی

 

اهمیت به زمینه

ایجاد فضاهای جمعی

ایجاد تنوع فرم و رنگ در منظر شهری

ارتقای کیفیت زندگی

ایجاد رونق اقتصادی

کاهش میزان بیکاری

ایجاد بستری برای فرهنگ و اوقات فراغت

 

 

گونه­های مختلف کاربری و فعالیت­ها

 

 

 

تنوع کالبدی

ارائۀ خدمات متنوع

 

ایجاد محیطهای ایمن

استفاده از دوچرخه

 

 

نفوذپذیری

توجه به معیارهای ویژۀ معلولین

توجه به بنا

دسترسی ساده به حمل­ونقل عمومی

منبع: نگارندگان، 1399

پژوهش حاضر با شناسایی و بررسی متغییرهای تنوع کالبدی، خوانایی، انعطاف­پذیری و  نفوذپذیری که به­طور مستقیم و غیرمستقیم بر ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد شادی در فضاهای شهری نقش بسزائی دارند، صورت گرفته است. انسان­ها مخاطبین فضاهای شهری هستند که همواره با درک محیط پیرامون خود از آن تاثیر گرفته و آن را به دیگر افراد جامعه منتقل می­کنند. طبق تحقیق و بررسی­های انجام شده  می­توان اذعان کرد فضاهای شهری به لحاظ بحث روان­شناختی و جامعه­شناسی در تشکیل حیات جمعی این فرصت را در اختیار افراد با گروه­های سنی و جنسیتی(عمومی بودن) مختلف در هر زمان و بدون هیچ محدودیتی قرار می­دهند تا به واسطۀ تعاملات اجتماعی بتوانند تا حد قابل توجهی از طریق تعریف فضا برای افراد خاص، کاهش تنش­ها و گذراندن اوقات فراغت باعث ارتقاء سطح روانی در جامعه شوند.  بر این اساس طراحی فضاهای شهری مستلزم انعطاف­پذیری جهت افزایش سطح همزیستی بین ساکنان شهر می­باشد. خوانایی متغییر دیگری است که نقش مهمی در تجربۀ افراد و همچنین ادراک آنها را  از محیط شهری بر عهده دارد، و می­توان رابطۀ تنگاتنگی بین این متغییر  با کیفیت فضایی قائل شد.  با بررسی این متغییر این نتیجه حاصل می­شود که ایجاد فضای شهری امن و ایده­آل سبب ایجاد حس تعلق مکان شده که این مهم از طریق ایجاد فضاهایی جهت اجتماعات ساکنین، ساختار شهری منسجم و از همه مهم­تر سهولت در مسیریابی را می­طلبد. بدیهی است که ساکنان چنین شهرهایی نقشه‌های شناختی خود از محیط پیرامون دریافت کرده و به راحتی مسیر خود را پیدا می­کنند.

 

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Providing solutions for designing happy livable urban spaces in order to improve the quality of life

نویسندگان [English]

  • kiyanoosh hasani 1
  • marjan baharinezhad 2
1 PhD in Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Azad University, Central yadegar_e_imam khomeini(rah), iran.
2 Master of Architecture, Lecturer of the Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Azad University, Central yadegar_e_imam khomeini(rah), iran.
چکیده [English]

Today, with increasing population, in most developed countries, livability is considered as a principle in the framework of sustainability. Sustainability means the ability of an environment to meet the biological needs of residents, both material and immaterial, in order to improve the quality of life and create an environment for the flourishing of citizens' capabilities. It is argued that livability assessment can help implement some of the new urban plans with a variety of approaches by providing a descriptive method for assessing urban environments and their quality. Creating a happy urban atmosphere has also been one of the demands of experts in recent decades. Therefore, paying attention to issues related to the quality of urban life and livability is felt as a basic need in developed societies. The feeling of satisfaction and happiness is one of the basic characteristics of individual and social life, which is directly related to living conditions and social relations. In this study, urban spaces and the relationship between them were evaluated through components such as flexibility, readability, physical diversity and permeability. The concept of viability and evaluation of the above factors were examined. Based on the theoretical foundations and theories presented by experts as well as studies conducted in relation to the good city, solutions (mentioned in the findings section) were introduced. They can be useful to some extent in solving problems and creating a pleasant urban space for residents. By understanding the needs of mothers and their children in the urban environment and considering spaces for leisure, creating a safe space for the use of bicycles, while creating a suitable collective space and applying diversity in different ways in the city, also increases air pollution. Convenient routing, etc., each of which is a subset of efficient urban components, are the resulting solutions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • livability
  • quality of life
  • happy urban atmosphere

مراجع

  1. امیدیان،مرتضی،(1388)،"بررسی وضعیت سلامت عمومی و شادکامی در دانشجویان دانشگاه یزد"،مطالعات تربیتی و روان­شناسی دانشگاه فردوسی، جلد 15، شمارۀ 20،صص 116-101.
  2. امین­زاده­گوهرریزی،بهرام و بدر،سیامک،(1391)،"تحلیل شاخص­های نفوذپذیری در بافت­های شهری"،"،دو فصل­نامۀ هویت شهر،شمارۀ 12،سال ششم،زمستان 1391.
  3. بنتلی،ای­ین،الکک،آلن،مورین،پال،گلین،سومک و اسمیت،گراهام،ترجمۀ:مصطفی بهزادفر،(1389)،"محیط­های پاسخده"،انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران،تهران.
  4. بهرامی،بختیار،خسروی،آرش،(1394)،"ارزیابی عوامل موثر در ارتقای کیفیت گردش پیاده در داخل و خارج مراکز خرید شهری مطالعۀ موردی: مجتمع تجاری کردستان- سنندج"، نشریه هنر های زیبا،دورۀ بیستم،شمارۀ 1،صص 100-91.
  5. پاکزاد،جهانشاه،(1391)،"راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران (مثلث آبی)"،تهران،انتشارات شهیدی.
  6. تیبالدز،فرانسیس،ترجمۀ:مروارید قاسمی­اصفهانی،(1387)،"ساختن شهرهای مردم­پسند:ارتقای محیط عمومی در شهرهای کوچک و بزرگ"،انتشارات روزنه،تهران.
  7. دیده­بان،محمّد،پوردیهیمی،شهرام،ریسمانچیان،امید،(1392)،"رابطۀ بین ویژگی­های شناختی و پیکره­بندی فضایی محیط مصنوع.تجربه­ای در دزفول"،شمارۀ 4،دو فصل­نامۀ معماری ایران،مطالعات معماری ایران،صص 37-64.
  8. رحمتی،مریم،ذوالفقاری، ساناز و رمضان نژادکوتنایی،علی،(1392)،"کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و حفاظت محیط‌زیست و نقش فناوری نوین نانو"،اولین همایش ملی توسعه دانش‌بنیان صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ،ماهشهر.
  9. سعیدرضوانی،نوید و خستو،مریم،(1390)،"عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری؛ خلق یک فضای شهری سرزنده با تکیه بر مفهوم مرکز خرید پیاده"،نشریۀ هویت شهر،سال چهارم،جلد 6،شمارۀ 9،صص 74-63.
  10. شفق­نیا،مهسا،تقی­زاده،کتایون و آصفی،مازیار،(1392)،"بررسی نقش ساختارهای متحرک و باز و بسته­شونده در دستیابی به یک معماری انعطاف­پذیر"،کنفرانس بین­المللی توسعۀ پایدار معماری و شهرسازی،تهران.
  11. صالحی­عمران،­ابراهیم و هاشمی،سهیلا،(1391)،"تحلیل محتوای کتاب­های درسی دورۀ آموزش ابتدایی بر اساس مولفه­های شادکامی"، فصلنامۀ نوآوری­های آموزشی، جلد 5، شماره 44، صص 141-146.
  12. صفاری­نیا،مجید، چاپ اول،(1394)،"مقدمه­ای بر روان­شناسی شهری"،جلد دوّم،معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران،نشر تیسا،تهران.
  13. عینی­فر،علی­رضا،(1382)،"الگویی برای تحلیل انعطاف­پذیری در مسکن سنتی ایران"،نشریۀ هنرهای زیبا،شمارۀ 13،تهران.
  14. فلاحت،محمدصادق،(1385)،"مفهوم حس مکان و عوامل شکل­دهندۀ آن"،نشریۀ هنرهای زیبا_معماری و شهرسازی،،شمارۀ 26،تابستان 1385.
  15. کریم­خانی،حمید،(1398)،"ارائه مدل کاربردی طراحی فضاهای شهری زیست­پذیر شاد با رویکرد ارتقای کیفیت زندگی ساکنین(نمونه موردی: رودهن) "، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته معماری به راهنمایی دکتر زهرا خدایی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری.
  16. گلکار،کوروش،(1385)،"نشاط و سرزندگی در شهر به کمک طراحی شهری"،مجلۀ شهرنگار، جلد 39، صص 28-24.
  17. لینچ،کوین،ترجمۀ:حسین بحرینی،(1384)،"تئوری شکل شهر"،انتشارات دانشگاه تهران،تهران.
  18. موسوی،سیّدمحسن،چاپ اوّل،(1392)،"شادمانی رویکردهای نظری و یافته­های تجربی"،شهرداری تهران،ادارۀ کل مطالعات فرهنگی و اجتماعی،انتشارات تیسا.
  19. مونتگمری، چارلز،(1396)،"شهر شاد"، ترجمه حسین حاتمی‌نژاد و دیگران، تهران: انتشارات آراد کتاب.
  20. نقی­زاده،محمد،زمانی،بهادر و کرمی،اسلام،(1389)،"ملاحظات فرهنگی در شکل­دهی به نماهای شهری با تکیه بر ساختار نماهای شهری ایرانی در دوران اسلامی"،دو فصل­نامۀ هویت شهر،شمارۀ 7،تهران.
  21. همدانی­گلشن،حامد،(1394)،"بازاندیشی نظریۀ «نحو فضا»، رهیافتی در معماری و طراحی شهری؛مطالعۀ موردی:خانۀ بروجردی­ها،کاشان"،نشریۀ هنرهای زیبا_معماری و شهرسازی،دورۀ 20،شمارۀ 2،تابستان 1394.

 

  1. Jacobs, D. Appleyard, Toward an Urban Design Manifesto, Journal of the American Planning Sociology, 2010.
  2. Ballas, Dimitris. Mark, Tranmer (2012) Happy people or happy places? A multilevel modeling approach to the analysis of happiness and well-being, International Regional Science Review, Vol.35, No.1, pp.70-102.
  3. Carmona, M., Heath, T., Oc, T. & Tiesdell, S., Public Places-Urban Spaces, Architectural Press: Oxford, 2010.
  4. Costanza, R. Fisher, B. Ali, S. Beer, C. Bond, L. Boumans, R & Gayer, D. E. (2010). “An integrative approach to quality of life measurement, research, and policy”.SAPI EN. S. Surveys and Perspectives Integrating Environment and Society, (1.1).
  5. Evans, G. W. (1980). Environmental cognition. Psychological bulletin88(2): 259-287.
  6. Haq, S. U.( 2001). Complex architectural settings: An investigation of spatial and cognitive variables through wayfinding behavior. Unpublished doctoral dissertation. Georgia Institute of Technology, Atlanta.
  7. Lynch, K. (1960). The Image of the City. London: The M.I.T. Press.
  8. Lee, Y.-J., (2008), Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Marans RW. Live happy (2356). Retrieved from http://www.happyacts.org/ideas.
  9. Madanipour, A., Public and Private Spaces of the City, Routledge: London, 2003.
  10. Marshall, Stephen, (2005)."Street and Pattern". London and New York: Spon Press.
  11. Melia, Steve, (2007)."Eco Town Mobility". Local Transport Today.
  12. Michalos, Alex C. economist Intelligence Unit Quality of Life Index. Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research (2014).
  13. Meerow S, Newell JP, Stults M. (2016(. Defining urban resilience: A review. Landscape and Urban Planning, Vol. 147, PP. 38-49.
  14. Ngesan, R &, Abdul Karim, M & H, Impact of Night Commercial Activities towards Quality Of Life of Urban Residents, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 35(3), 546– (2012).
  15. Peponis, J, Hajinikoloaou, E, Livieratos, C, Fatouros, D.A, )1989(, The Spatial Core of Urban Culture, Ekisitics, No.56, PP 43-55.
  16. Relph,E.(1976),"Place and Placelessness",Pion,London.
  17. Stamps, Arthur, (2005)."Visual Permeability, Locomotive Permeability, Safety and Enclosure". California: Environment and Behavior.
  18. Steele, Fritz (1981), "The Sense of Place", CBI Publishing Company, Boston.

 

 

فصلنامه پژوهشی شهرسازی و معماری هویت محیط
دوره 2، شماره 7
تابستان
شهریور 1400
صفحه 41-54

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار