عوامل موثر بر ارتقاء تجمع پذیری مجتمع های تجاری-تفریحی در فضاهای شهری (نمونه مورد مطالعه بازار ساحلی آستارا)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی دانشگاه ازاد اسلامی واحد سنندج

2 کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، واحد ایلخچی،دانشگاه آزاد اسلامی،آذربایجان شرقی، ایران

10.22034/(jupa-ei).2022.154779

چکیده

مجتمع های تجاری تفریحی به عنوان یکی از مهم ترین کاربری های شهری، در کنار توسعه اقتصاد شهری، درایجاد و بازتولید فضاهای عمومی تجمع پذیر به عنوان محل رخداد و تعاملات اجتماعی در راستای خلق فضاهای شهری پایدار، نقش مهمی در تولید فضاهای جدید معماری وشهری باتوجه به مولفه های معماری پایدار ایفا می کنند. امروزه ایجاد مجتمع های چندمنظوره در شهرها راهکار مناسبی برای تولید هسته های جدید شهری محسوب می شود.. هدف پژوهش بررسی عوامل موثر برارتقاء تجمع پذیری مجتمع های تجاری-تفریحی درفضاهای شهری بازار ساحلی آستارا براساس مولفه هایی همچون کالبدی، عملکردی، محیطی، اجتماعی است. پژوهش از نظر هدف کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. جمع آوری داده ها ترکیبی ازمطالعات اسنادی و میدانی است. برای مشخص ساختن شاخص های مناسب در راستای موضوع پژوهش که با تلفیقی از(4) مولفه و(27) شاخص و به منظور برآورد حجم نمونه آماری485 نفر از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. برای تعیین و رتبه بندی مفاهیم وشاخص های پژوهش از روش ترکیبی مدل تحلیلیAHP و تحلیل رگرسیون چند متغیره با استفاده از آزمون های آماری T تک نمونه ای از استفاده نرم افزار Spss شده است. نتایج نشان دهنده نقش عوامل کالبدی«ساختار و فرم،شکل واندازه، هماهنگی با محیط» و اجتماعی«برآوردن نیازهای استفاده کننده گان،تجربه خرید و تفریح،ارتباط اجتماعی» درارتقاء تجمع پذیری مجتمع های تجاری تفریحی است. بنابرین خصوصیات،ساختار و فرم،شکل واندازه امکانات و ویژگی های کالبدی،اجتماعی بازار ساحلی به گونه ای است که تقریبا امتیازات لازم برای برآوردن نیازهای استفاده کننده گان وتنوع کاربری ها همان کیفیت تجربه خرید و تفریح است،که انتظار ما را از این مجتمع برای اجتماع پذیر ساختن و ارتقاءارتباط اجتماعی فضاها در هماهنگی با محیط اطراف خود برای ارائه یک الگوی مناسب درابعاد گوناگون جهت تبدیل شدن به یک فضای شهری و ارتقاء تجمع پذیری را برآورد می کند.                                                                                                                                                                                                                                                                                  

تازه های تحقیق

یافته ها و بحث

از نه بعد سنجش و ارزیابی ارتقاء تجمع پذیری مجتمع های تجاری-تفریحی در فضاهای شهری ازنظر مولفه کالبدی استفاده شده است که ابعاد «ساختار و فرم» با میانگینی برابر38/3 بیشترین سهم و بعد «نحوه مصرف انرژی» با میانگینی برابر 07/3 کمترین سهم را در برآورد ارزش معیار و شاخص مورد نظر در میان پاسخگویان بر عهده داشته اند. در جدول(2) قابل مشاهده است. در مولفه عملکردی از میان شش بعد مورد سنجش بعد «تنوع گوناگونی کاربری ها» بیشترین با میانگینی برابر53/2 بیشترین سهم و بعد «موقعیت و جهت یابی » با میانگینی برابر 39/2 کمترین سهم را در برآورد ارزش معیار و شاخص مورد نظر در میان پاسخگویان بر عهده داشته‌اند.در جدول(3) قابل مشاهده است. در مولفه محیطی از میان پنج بعد مورد سنجش بعد «دعوت کنندگی و خوانایی» بیشترین با میانگینی برابر58/3 بیشترین سهم و بعد «آسایش» با میانگینی برابر 09/3 کمترین سهم را در برآورد ارزش معیار و شاخص مورد نظر در میان پاسخگویان بر عهده داشته‌اند.در جدول(4) قابل مشاهده است. در مولفه اجتماعی از میان هفت بعد مورد سنجش بعد «تجربه خرید و تفریح» بیشترین با میانگینی برابر06/4 بیشترین سهم و بعد «حضور مردم» با میانگینی برابر 33/3 کمترین سهم را در برآورد ارزش معیار و شاخص مورد نظر در میان پاسخگویان بر عهده داشته‌اند.در جدول(5) قابل مشاهده است.

   دراین پژوهش مفهوم«ارتقاء تجمع پذیری مجتمع های تجاری-تفریحی» که بصورت مفاهیم فرضی در موقعیت آلترناتیو با توجه به وزن های به دست آمده برای هرکدام از شاخص ها ها پس از مقایسه زوجی، با توجه به شاخص ها مورد بررسی مشخص گردید؛ که (ساختار وفرم770.، تجربه خرید وتفریح712.، تنوع گوناگونی کاربری ها0.685، دعوت کنندگی و خوانایی0.602)دارای بیشترین وزن اهمیت می باشد. در کلیت مفهوم پژوهش این روند نشان دهند هم راستا بودن نتایج در روند شاخص های هر دو مفهوم می باشد.

نتیجه گیری

پژوهش پیشرو به نقش ارتقاء تجمع پذیری مجتمع های تجاری-تفریحی و ارائه راهکارها و ارایه تجربیات فضایی خاص و درحقیقت خلق کیفیات فضایی ناب و متفاوت درقالب مجتمع تجاری تفریحی در بازارساحلی شهرآستارا و باتاکید برلزوم ایجاد شاخصه ی ارتقاءتجمع پذیری در فضاهای شهری و با استفاده ازاصول مناسب طراحی درخلق فضاهای با روح و با کیفیت برای ایجادهمبستگی و تعاملات اجتماعی امیخته با بهره گیری از طبیعت باراهکارها وایده های نو و باتوجه به معماری پایدار، سازگای و همساز با طبیعت اختصاص یافته است. براساس مدل در سطح دوم، چهار مولفه «کالبدی»،«عملکردی»،«محیطی»، «اجتماعی» به عنوان عوامل موثر بر ارتقاءتجمع پذیری در مجتمع های تجاری- تفریحی بررسی قرار گرفته اند. در مجموع میانگین؛ در دو مولفه «اجتماعی» و «کالبدی» بالاتر از میانه نظری بدست آمده است. بررسی این دو مفهوم به همراه شاخص های را که در بر می گیرند؛ به عنوان مرحله پایانی تحلیل انجام شده. نتایج این بررسی نشان دهنده آن است که  شاخص های مفهوم«اجتماعی» موثر بر ارتقاءتجمع پذیری درمجتمع تجاری- تفریحی به ترتیب رتبه شامل«برآوردن نیازهای استفاده کننده گان، تجربه خرید و تفریح، ارتباط اجتماعی، الگوی رفتاری خرید، هویت مکانی و مردم پذیر، امنیت، حضور مردم» و همچنین اولویت بندی ابعاد مولفه«کالبدی»شامل« ساختار و فرم،شکل واندازه، هماهنگی با محیط، حرکت پیاده، مبلمان و راحتی، نحوه مصرف انرژی،دسترسی مناسب، تسهیلات و تجهیزات، وسعت» می باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Factors Affecting the Promotion of Commercial-Recreational Complexes in Urban Spaces (Case study Astara coastal Bazar)

نویسندگان [English]

  • Parviz Akbari 1
  • Mohammad Yaghoubi Emam Chai 2
1 Department of Urban Planning, Islamic Azad University, Sanandaj Branch
2 Ms Architecture, Department of Architecture, Ilkhchi Branch, Islamic Azad University, East Azarbaijan, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Introduction
Recreational complexes as one of the most important urban uses, along with the development of urban economy, create and reproduce aggregate public spaces as a meeting place and social interactions to create sustainable urban spaces, play an important role in the production of new architectural and urban spaces. They play into the components of sustainable architecture. The creation of multipurpose complexes in cities today is a good solution for the production of new urban cores. Changing the commercial nature of shopping center spaces and passages from mere business to commercial-recreational centers and creating leisure and shopping spaces in such centers has become commonplace in our country, especially Astara. Considering the indigenous architecture and well-being of the coastal commercial-recreational complex, the creation of sustainable architectural components and the promotion of aggregated spaces for social convergence and the creation of hangouts for greater and better exchange and efficiency with regard to the type of sustainable market architecture emphasize the importance and importance of this. Kurdish. The purpose of this study was to analyze the role of influencing factors on promotion of commercialization of commercial-recreational complexes in sustainable architecture of urban spaces based on physical, functional, environmental and social components. The research question can now be stated as follows: What are the factors influencing the growth of the Astara coastal market in urban space?
Materials and Methods
This research is of applied purpose and descriptive-analytical research method. The combined method of documentary and field studies was used to collect the objective and subjective data needed. To identify appropriate indicators in line with the research subject, combining four components of "functional, functional, environmental, social" and (27) indicators that are hypothetically considered in the alternative position, to estimate the sample size of 485 formulas Cochran and random sampling methods were used. Validity and reliability of the questionnaire were calculated to be greater than or equal to 0.88, respectively. In this study, to determine and rank research concepts and indices using AHP's Analytical Model (AHP) method, and multivariate regression analysis using one-sample T-test using SPSS software, research question and objective analysis. Been paid.
Astara Resort Business Complex known as Seaside Bazaar (Built in), is one of the tourist attractions of the border city of Astara, located on the Caspian Sea and one of the most famous markets in Iran. The architecture of this market is based on the Astara architecture pattern known as earthenware roofs and is one of the most important business centers of Guilan province with the activity of 4 trade unions.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Recreational Complex
  • Accumulation
  • Urban Spaces
  • AHP
  • Astara

مقدمه

مجتمع های تجاری تفریحی به عنوان یکی از مهم ترین کاربری های شهری، در کنار توسعه اقتصاد شهری، درایجاد و بازتولید فضاهای عمومی تجمع پذیر به عنوان محل رخداد و تعاملات اجتماعی در راستای خلق فضاهای شهری پایدار، نقش مهمی در تولید فضاهای جدید معماری وشهری باتوجه به مولفه های معماری پایدار ایفا می کنند. امروزه ایجاد مجتمع های چندمنظوره در شهرها راهکار مناسبی برای تولید هسته های جدید شهری محسوب می شود. تغییر ماهیت تجاری فضاهای مراکز خرید و پاساژها از کارکرد صرف تجاری به مراکز تجاری- تفریحی و ایجاد فضاهایی برای اوقات فراغت و خرید در این گونه مراکز در کشور ما مخصوصا آستارا رایج شده است. با توجه معماری بومی و بهرمندی مجتمع تجاری- تفریحی بازار ساحلی از مولفه های معماری پایدار ایجاد و ارتقاء فضاهای تجمع پذیر در جهت همگرائی اجتماعی و ایجاد پاتوق ها برای تبادل وکارائی بیشتر و بهتر باتوجه به نوع معماری پایدار بازار ضرورت و اهمیت این مهم را بیان کرد. هدف این پژوهش تحلیل نقش عوامل تاثیرگذار بر ارتقاء تجمع پذیری مجتمع های تجاری-تفریحی در معماری پایدار فضاهای شهری براساس مولفه هایی همچون کالبدی، عملکردی، محیطی، اجتماعی مورد ارزیابی قرار گرفته است. حال می توان سؤال پژوهش را این گونه بیان داشت: عوامل تاثیرگذار بر ارتقاء تجمع پذیری بازار ساحلی آستارا در فضای شهری کدامند؟

مواد و روش ها

این پژوهش از نظر هدف کاربردی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. از روش ترکیبی مطالعات اسنادی و میدانی برای جمع آوری داده های عینی و ذهنی مورد نیاز استفاده شده است. برای مشخص ساختن شاخص های مناسب در راستای موضوع پژوهش که با تلفیقی ازچهار مولفه«کاربردی، عملکردی، محیطی، اجتماعی» و(27) شاخص که بصورت مفاهیم فرضی در موقعیت آلترناتیو مورد بررسی قرارگرفته است؛ به منظور برآورد حجم نمونه آماری485 نفر از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی استفاده شده است، سنجش روایی و پایایی پرسشنامه با توجه به ضریب آلفای کرونباخ بزرگ‌تر یا مساوی 88/0 می باشد. در این پژوهش برای تعیین و رتبه بندی مفاهیم وشاخص های پژوهش از روش ترکیبی مدل تحلیلی(تحلیل سلسله مراتبی) AHP، و تحلیل رگرسیون چند متغیره با استفاده از آزمون های آماری T تک نمونه ای با استفاده از نرم افزار Spss به تحلیل سوال واهدف پژوهش پرداخته شده است.

مجتمع تجاری تفریحی شهر آستارا معروف به بازار ساحلی(بساطی ها)که در سال ۱۳۶۸ بنا شده، یکی از جاذبه های تجاری گردشگری شهرستان مرزی آستارا محسوب می شود، که در حاشیه دریای خزر واقع شده و از معروف ترین بازارهای ایران است. معماری این بازار بر اساس الگوی معماری آستارا که معروف به بام های سفالی است طراحی شده و با فعالیت ۱۵۰۰ واحد صنفی، یکی از مهمترین مراکز تجاری استان گیلان به شمار می رود.

  1.  

    1. خاک زند، مهدی، آقابزرگی، کوروش (1393)، "سنجش مولفه های کیفیت فضای شهری با مقایسه تطبیقی رویکرد ایرانی - اسلامی و غربی "، پژوهش های معماری اسلامی، شماره دوم.
    2. دانشپور، سیدعبدالهادی؛ چرخچیان، مریم (1386)، "فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی "، باغ نظر، شماره 7.
    3. دانشپور، سیدعبدالهادی و چرخچیان، مریم(1388)، "بررسی مؤلفه های طراحی فضاهای عمومی پاسخگو "، جغرافیا و برنامه ریزی ،دانشگاه تبریز،14(30).
    4. داریوش بابک(1389)، "انسان طبیعت معماری "، انتشارات علم و دانش، تهران، چاپ اول.
    5. رفیعیان، مجتبی، عسگری، علی(1381)، "سالمندان وضرورت آمایش فضاها شهری، همایش بین المللی سالمندان " ، دانشکده بهزیستی و توانبخشی،تهران،ص23.
    6. راسـتبین، سـاجد و همـکاران(1391) ) "رابطـه همبسـتگی بیـن کیفیت هـای محیطی و تـداوم حیات شـهری در عرصه هـای عمومـی"، فصلنامـه بـاغ نظـر،ش21:35-46.
    7. زمانی, بهادر؛ مرتضی علی آبادی و افشین پیش بین(۱۳۹۲)،"ارزیابی کیفیت سرزندگی و پویایی در فضاهای شهری با تأکید بر مراکز تجاری مدرن نمونه موردی: مرکز خرید آلتون، مشهد "، همایش ملی معماری و شهرسازی انسان گرا، قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
    8. سرور،رحیم. (1383)، "استفاده ازروش ای.اچ.پی درمکان یابی جغرافیایی مطالعـه ی مـوردی: مکـانیـابی جهـت توسعه ی آتی شهر میاندوآب ". مجله پژوهش های جغرافیایی. شماره 49 .
    9. شجاعی، دلارام؛ پرتوئی، پروین(1394). "عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقاء اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس‌های مختلف شهر تهران (‌نمونه موردی : فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه 7 تهران‌) ". ماهنامه علمی پژوهشی باغ نظر, شماره12 (34).
    10. صالحی نیا، مجید و معماریان، غلامحسین (1388)، "اجتماع پذیری فضای معماری "، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی،شماره 40 .
    11. عباسی, نازنین و مرتضی میرغلامی (۱۳۹۲)،"مقایسه تطبیقی ساختار کالبدی - عملکردی بازارهای قدیم با مراکز خرید امروزی از منظرپاسخگویی به نیازهای زنان "، دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، تبریز، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
    12. عزیزی, محمد مهدی, اسدی, رضا. (1396). "تحلیلی بر ریخت‌شناسی مجتمع‌های تجاری (مطالعه موردی: مجتمع تجاری کوروش، منطقه 5 تهران) ". فصلنامه مطالعات شهری, 6(24).
    13. فرامرزی اصلی, مهسا و هاله اقاجانی(۱۳۹۵)،"بررسی تاثیر اصول روانشناسی محیط در طراحی مجتمع های تجاری تفریحی ب رافزایش سرزندگی و تعاملات اجتماعی نمونه موردی: مجتمع تجاری و تفریحی در سه راهی ولیعصر تبریز "، کنفرانس بین المللی هنر، معماری و کاربردها، تهران، موسسه مهد پژوهش ره پویان حقیقت - پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی- موسسه آموزش عالی دانش پژوهان پیشرو.
    14. فرگاس، جوزف(1379)، "روانشناسی تعامل اجتماعی: رفتاری میان فردی ". ترجمه : مهراد فیروزبخت و خشایار بیگی. انتشارات ابجد.
    15. فکوهی، ناصر و شکری، شهره(1390)، "نقش فرهنگی مراکز تجاری در شهر مطالعه موردی بر پاساژ مرکزی اسلام شهر "، پایان نامه کارشناسی، دانشگاه تهران،ص43.
    16. کرجی مهبلانی،یوسف(1389)، "معماری پایدار و نقد آن در حوزه محیط زیست "؛ شریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 10.
    17. کارمونا، متیو(1390)، "مکان های عمومی، فضاهای شهری، ابعاد گوناگون طراحی شهری "ترجمه : زهرا اهری، دانشگاه هنر تهران.
    18. کرمونـا، متیـو و همـکاران(1388). "مکانهـای عمومـی فضاهـای شـهری "، ترجمـه: فریبـا قرائتـی و همـکاران، دانشـگاه هنـر. تهـران.
    19. گل، یان(1387)، "زندگی در فضای میان ساختما ن ها " ترجمۀ شیما شصتی، تهران: جهاد دانشگاهی.
    20. منصوری،احمد؛ جهانبخش، سید حیدر (1395). "اندازه گیری اجزای موثر بر ارتقاء یکپارچگی اجتماعی و تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری، مطالعه موردی: خیابان مدرس در کرمانشاه"، انجمن علمی، مجله معماری شهرسازی، 63.
    21. مهدی حمزه نژاد، صدیقه معین مهر، پریا سعادت جو (1393)، "بررسی اجتماع پذیری فضاهای تجاری در رویکرد اسلامی "، فصلنامه شهر مطالعات ایرانی اسلامی، شماره 18.
    22. محمدی، محمد؛ آیت الهی، محمد رضا(1394). "عوامل موثر بر سودآوری آثار تاریخی فرهنگی، مرکز فرهنگی فارس اصفهان"، مجله علمی - پژوهشی، مجله علمی - پژوهشی، مجله علمی – پژوهشی، دوره13، شماره15، تابستان و پاییز.
    23. مظفر، فرهنگ؛ مسعود، محمد و راست بین، ساجد(1391)، "ارزیابی تاثیرات کیفیت های شهری در میزان شاخص سرمایه اجتماعی در بافت های تاریخی مطالعه موردی: محلّه جلفای اصفهان "، دوفصلنامه مرمت آثار و بافت های تاریخی، فرهنگی، سال 2، شماره 4.

     

    1. Arasta (2006). “Shopping Centers and Retail Business Magazine”, Volume: 28, January- February.p.102.
    2. Brown S. (1992). “ Retail Location: A Micro-Scale Perspective, Avebury, Aldershot.
    3. Car, S. et al. (1992). “Public Space. Massachusetts: Cambrige university press.p55.
    4. Dines, N & Cattell, V. (2006). “ Public spaces, Social relations and well-being in East London”. London: The policy press.p15.
    5. Frgas, J. (2000). “Psychology of social interaction, interpersonal behavior”. Translator: Firoozbakht, M. & Beygi, Kh. Tehran: Abjd.
    6. Gehl, Y. (2008). “Life in the space between the buildings. Translated to Persian by Shasti, Sh. Tehran”: University Jahad Organization.
    7. Guy C.M., (1998). “High street retailing in offcentre retail parks: a review of the effectiveness of land use planning policies”. Town Planning Rev. 69: 291–313.
    8. Garvin; Alexander (1995); “The American city what works what doesn’t”; McGrave-Hill 27 publishers, PP 101 – 109.
    9. Hillier Parker, (1994). “Retail Warehouse Park Development Master List 1994, Hillier Parker”, London.
    10. Huang, S-C.L. (2006). “A Study Of Outdoor Interactional Spaces in High-Rise Housing”, Landscape and Urban Planing, No78: 193-204.
    11. Jones, E. D., & Williamson, J. (2009). “Retrofitting suburbia: Urban design solutions for redesigning suburbs”. New Jersey: John Wiley & Sons.p72.
    12. Jones, K., Simmons, J., (1990). “ Location, Location, Location: Analyzing the Retail Environmental”, Canada: Nelson. A Divison of International Thomson Limited. Canada.
    13. Kurniawati, W. (2012). “Public Space for Marginal People”. Procedia - Social and Behavioral Sciences: (36) : 476 – 484.
    14. Louw, Erik & Bruinsma, Frank .(2006). “ From mixed to multiple land use”,Journal of Housing and the Built Environment ,February, Volume 21, Issue 1, 1-13.
    15. Mitchell, D. (1996). “Introduction: Public space and the city”. Urban Geography, 17(2).p88-102.
    16. Madani-Pour. A. (2005). The Design of Urban Space, Attitude to Social and Spatial Processes”, (F. Mortezai, Trans.). Tehran: Pardazesh and Urban Planning Co. Press
    17. Osmand, H. (1957). “ Function as basis of psychiatric ward design”. New York: Holt Rine hart & Winston.p.26.
    18. Rogers, Richard (2005), “Action for Sustainability”, JA (Japanese Architecture), No. 60, p.129.
    19. Salingaaros, N. (2006). “A Theory of Architecture. Umbau”: Verlag herald Puschel.p32.
    20. Tybaldz, F. (2008). “Urban-oriented citizens. Translated to Persian by Ahmadinejad”, M. Isfahan: Khak.