نقش طرح های توسعه شهری در واگذاری اراضی توسط دولت نمونه موردی: آران و بیدگل

نوع مقاله : یاداشت فنی

نویسندگان

1 استادیارگروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده مرکزآموزش عالی الشتر،دانشگاه لرستان، ایران.

2 کارشناس ارشد شهرسازی،گروه شهرسازی، دانشکده هنر معماری،دانشگاه شیراز، ایران

چکیده

< p>همگام با توسعه شهرنشینی در ایران و در راستای نظم بخشیدن به پیکره کالبدی شهرها، و نیز توسعه پایدار شهری که لازمه آن بهینه سازی بهره گیری از زمین شهری بود طرح های جامع از سال 1345، نقشه راه توسعه شهرها قرار گرفت. آران و بیدگل از جمله شهرهایی است که تا دوره پهلوی و بخصوص قبل از اصلاحات ارضی دهه 40، رشدی ارگانیک و همراه با الگوی رشد فشرده داشته است. اما در ربع قرن اخیر، مدل رشد غیر ارگانیک با رشد فیزیکی بسیار سریع و الگوی کالبدی متفاوت داشته است. هدف این تحقیق این است تا عوامل تاثیرگذار در واگذاری زمین شهری و نیز نقش و اقدامات دولت در حوزه واگذاری اراضی را مورد بررسی قرار دهد. این تحقیق در پی پاسخ به این سوالات است که چه عواملی در گسترش شهر آران و بیدگل موثر بوده است و نیز بازتاب های کالبدی انتخاب اراضی جهت واگذاری در شهر آران و بیدگل می باشد. مطالعه حاضر یک تحقیق کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می باشد، و با بررسی طرح های مصوب شهر آران و بیدگل در چند دوره نتیجه می گیرد که در مدت نسبتاً طولانی اجرای طرح های شهری، عرصه های وسیع اراضی کشاورزی و بایر هم پیوند با آنها در محدوده شهر قرار گرفته و در سایه فقدان طرح و مدیریت کارآمد زمین، به صورت غیر قانونی تفکیک شده و در معرض بورس بازی قرار گرفته اند. شاخص ارزیابی های منطقه ای مربوط به گسترش شهر نشان می دهد که اکنون درصد زیادی از وسعت تحقق یافته کنونی شهر آران و بیدگل کاذب است و برای دوره های بعدی نیاز به هیچ گونه افزایش مساحت ندارد.

تازه های تحقیق

طی چهار دهه گذشته برای شهر آران‌وبیدگل یک طرح جامع و تفصیلی، دو طرح جامع و یک طرح تفصیلی تهیه شده است. گذشت حدود چهار دهه از تهیه اولین طرح توسعه شهری برای این شهر، از یک سو زمینه مناسبی برای ارزیابی هر یک و جهت‌گیری آن‌ها در مواجه با کاستی‌ها و دشواری‌‌های شهر به وجود می‌آورد و از سوی دیگر می‌تواند چشم‌اندازی از روند تحول و توسعه شهر متاثر از این طرح‌ها در اختیار گذارد. لذا ضرورت مطالعه‌ی اسناد توسعه شهری مربوطه و بررسی میزان تحقق این طرح‌ها علی‌رغم آن‌که در شرح خدمات این مطالعات دیده نشده، به شدت احساس می‌شود.

نکته قابل تأمل درباره عدم توجه به محدودیت توسعه در اراضی قابل کشت در آران و بیدگل است چرا که سطح عمده‌ی اراضی قابل کشت پیرامون شهر در منتهی الیه شمال غربی و جنوب محدوده‌ی آن قرار داشته است. این اراضی جهت ادامه و توسعه فعالیت‌های کشاورزی با مشکل تامین آب روبه‌رو بودند و با همین استدلال به توسعه فیزیکی شهر اختصاص یافتند و این روش توسعه‌ی فیزیکی شهر لطمات جبران ناپذیری به کمربند سبز شهری وارد ساخت. این تحلیل با نتایج مشکینی و همکاران (1390) تطبیق دارد. با توجه به مباحث فوق در بررسی و ارزیابی طرحهای جامع، می توان گفت افزون بر نارسایی و مشکلات ناشی از اهداف و خواسته های طرح، نارسایی و مشکلات ناشی از محتوای طرح های جامع دارای اهمیت است. همینطور در کنار مشکلات مدیریتی، نارسایی ها و مشکلات مربوط به نیروی انسانی و سازمان اجرایی، مشکلات پیرامونی و محیطی طرح در ارتباط با سیاست های شهری طرح، عدم وجود هماهنگی و ارتباط کافی بین ارگان های اجرایی طرح و تنگناهای مالی جهت اجرای طرح، از مواردی است که مهم می باشد. این یافته، نتایج تحقیق بقایی (1386) را تایید میکند. اما مسئله دیگر و موضوع بحث ما در اینجا عدم هماهنگی مسیر پیش بینی های کارشناسان و طرح های مصوب شهری با موارد اجراشده توسط مدیران در سطح شهرها و از جمله شهر آران و بیدگل می باشد که علی رغم هزینه های فراوان و صرف انرژی و به کار گرفتن نیروی انسانی و ...اما در مقام عمل، این طرح ها دچار کم لطفی شده و با کم اهمیت انگاشتن و غافل ماندن از ضرورت ها و پیشنهادات طرح ها آن ها به کناری رانده می شوند. با عنایت به موارد فوق می توان دریافت که تا چه اندازه طرحهای جامع حالت انتزاعی داشته و بر مشکلات نظام شهری شهرهای کشور افزوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of urban development projects in the transfer of land by the government Case study: Aran and Bidgol

نویسندگان [English]

  • amir oshnooei Noshabadi 1
  • Mehdi Molaei Arani 2
1 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Education Aleshtar, Lorestan University, Iran.
2 Master of Urban Planning, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture, Shiraz University, Iran
چکیده [English]

< p >Simultaneously with the development of urbanization in Iran and in order to regulate the physical structure of cities, as well as sustainable urban development that required the optimization of urban land use, comprehensive plans from 1345, the roadmap for urban development. Aran and Bidgol are among the cities that have had organic growth until the Pahlavi period and especially before the land reforms of the 1940s, along with an intensive growth pattern. But in the last quarter of a century, the model of inorganic growth has had a very rapid physical growth and physical pattern. The purpose of this study is to examine the factors affecting the transfer of urban land as well as the role and actions of the government in the field of land transfer. This research seeks to answer the questions that have been effective in the development of the city of Aran and Bidgol and also the physical reflections of the choice of land for transfer in the city of Aran and Bidgol. The present study is an applied research and its method is descriptive-analytical, and by examining the approved plans of Aran and Bidgol in several periods, it is concluded that in a relatively long period of implementation of urban plans, large areas of agricultural and barren lands are interconnected. They are located within the city limits and due to the lack of efficient land planning and management, they have been separated illegally and exposed to the stock market. The regional assessment index related to the expansion of the city shows that a large percentage of the current realized area of Aran and Bidgol is now false and does not need any increase in area for future periods

کلیدواژه‌ها [English]

  • horizontal city expansion
  • urban development plans
  • passive urban levels
  • land transfer
  • physical development
1.اسدالله تبار، یاسر(1391)، "بررسی تغییرات فضایی- کالبدی شهر بابل در فرآیند طرح های توسعه شهری با تاکید بر بافت های فرسوده"، پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
2.بقایی، علی اکبر(1386)، "تحلیل فرآیند عرضه زمین شهری و نقش آن در توسعه شهرهای ایران، بعد از انقلاب اسلامی نمونهموردی: سبزوار"، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
3.بی نام (بی تا)، "طرح جامع و تفصیلی شهر آران و بیدگل 1359"،  مهندس مشاور مسکون.
4.حسین زاده دلیر، کریم و هوشیار، حسن(1385)، "دیدگاه ها، عوامل و عناصر موثر در توسعه فیزیکی شهرهای ایران"، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره ششم.
5.رهنمایی، محمدتقی و همکاران(1389)، "بررسی نقش دولت در رشد و گسترش فیزیکی شهر ماسال با تاکید بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی پیرامون"، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، شماره 26، سال هشتم.
6.سرایی، محمد حسین (1388)، "بررسیعللرهاماندناراضیواگذاریباکاربریمسکونیدرشهریزد"، مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، شماره 3، سال اول.
7.سرایی، محمدحسین و همکاران(1395)، "تحلیل نقش سیاست های واگذاری زمین شهری در برنامه ریزی توسعه کالبدی شهری، نمونه موردی منطقه سه شهر یزد"، دومین کنگره بین المللی علوم زمین و توسعه شهری.
8.سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان(بی تا)،" طرح جامع شهر آران و بیدگل 1380"، جلد اول.
9.سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان(بی تا)،" طرح جامع شهر آران و بیدگل 1380"، جلد سوم، صص 38-281.
10.شارمند، مهندسین مشاور معماری و شهرسازی(1382)، "تدوین شیوه های مناسب تهیه طرحهای شهری در ایران"، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، جلد دوم.
11.شماعی، علی(1382)، "توسعه ناموزون فضایی-کالبدی شهر یزد و اثرات آن بر ساخت اکولوژی شهر"، مجله پژوهش های جغرافیایی، شماره 46.
12.شورای شهر و شهرداری آران و بیدگل(1383)، "آران ‌و بیدگل دروازه کویر مرکزی ایران"، بی جا.
13.صرافی، مظفر و همکاران(1396)، "تحلیلی بر برنامه های توسعه و سیاست های زمین شهری با تاکید بر رویکرد حکمروایی خوب زمین، نمونه موردی: کلانشهر تهران"، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره 26، شماره 104، زمستان 96.
14.طهماسبی سروستانی، زین العابدین و همکاران(1392)، "آسیبشناسیواگذاریاراضیملیودولتیدرجمهوریاسلامیایرانوارایهراهکار"، فصلنامه دانش ارزیابی، شماره 15، بهار 1392، ص 157.
15.عزیزنژاد، لقمان(1383)، "نقش طرح ها واگذاری اراضی شهری در توسعه فضایی شهر سقز"، پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز.
16.عوضعلی پور، محمدصادق و همکاران(1389)، "بررسیروندواگذاریاراضیدرشهرکهایصنعتیومدلیبرایپیشبینیآنبرحسبتعدادجوازهایصادرشده"، مجله بررسی های آمار رسمی ایران، شماره 77، پاییز و زمستان 1389، ص 213.
17.فرخ یار، حسین(1386)، "معماری ایران بناهای سنتی"، انتشارات بهمن آرا.
18.فرخ یار، حسین(1386)، "آب انباریادگاری از یاد رفته شهرستان های کاشان و آران و بیدگل"، انتشارات حلم.
19.فیروزنیا، قدیر و همکاران(1391)، "تحلیلپیامدهایواگذاریاراضیمسکونیروستایی"، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 40، زمستان 1391، ص 212.
20.مجتهدزاده، غلامحسین(1377)، "برنامهریزیشهریدرایران"، انتشارات دانشگاه پیام نور.
21.محمدی، معصومه(1390)، "بررسی روند توسعه فیزیکی شهر قزوین با تاکید بر عملکرد تعاونی های مسکن"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
22.مشکینی، ابوالفضل و همکاران(1390)، "تاثیر سیاست های زمین و مسکن دولتی در گسترش کالبدی شهرهای ایران نمونه موردی: کرمانشاه"، فصلنامه جغرافیا و توسعه.
23.مهندسین مشاور پارت (1391) "طرح توسعه و عمران (جامع) شهر آران‌وبیدگل مرحله اول: مطالعات شناخت"، کارفرما اداره کل راه و شهـــــرسازی استان اصفهان
24.وزارت مسکن و شهرسازی(1379)، "مقرراتشهرسازیومعماریوطرح هایتوسعهوعمرانمصوبشورایعالیشهرسازیومعماریایران"، جلد پنجم.
25.عزیزی، محمد مهدی، یارمحمدی، سیما (1393) "تاثیر تقسیمات کشوری جدید بر پراکنده رویی شهری، مطالعه موردی شهر بجنورد"، نشریه هنرهای زیبا، دوره 19، شماره 2، صص 103-116.
26.Bentley, I (1999). " Urban Transformations (power,people and Urban design)".
27.Marshall, A (1961). " Principles of Economics", McMillan, London, (Originally published in 1920) , 1961.
28.Miller, J.S & Hole, L.A (2002). "smart growth debate", Social-Economic planning sciences’ No 36.
29.Van Lier, H.N (1998). "The role of land use planning in sustainable rural systems", Landscape and Urban Planning,pp 41-83-91.
30.Han, W., Zhang, X., & Zheng, X. (2020). "Land use regulation and urban land value: Evidence from China". Land Use Policy, 92, 104432. doi:10.1016/j.landusepol.2019.104432.
31.Bovet, J., Reese, M., Köck, W., )2018(. "Taming expansive land use dynamics–Sustainable land use regulation and urban sprawl in a comparative perspective". Land Use Policy 77, 837–845.
32.Brueckner, J.K., (2000). "Urban sprawl: diagnosis and remedies". Int. Reg. Sci. Rev. 23 (2), 160–171.
33.Ewing, R.H., (2008). "Characteristics, Causes, and Effects of Sprawl: a Literature Review Urban Ecology". Springer, Boston, MA, pp. 519–535 2008.
34.Liu, Y., Fan, P., Yue, W., Song, Y., (2018). "Impacts of land finance on urban sprawl in China: the case of Chongqing". Land Use Policy 72, 420–432.