تاثیر رنگ ساختمان های درمانی بر کاهش استرس و طول درمان بیمار(نمونه موردی: بیمارستان کوثر شیراز)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

2 دانشیار، گروه معماری،دانشکده هنر و معماری،واحد شیراز،دانشگاه آزاد اسلامی،شیراز،ایران.

چکیده

بیمار کسی است که ناراحتی روحی یا جسمی و یا هر دو را دارد. بیمارستان مکانی است که بیمار جهت تشخیص و درمان خود به آنجا مراجعه می کند. بنابراین تاثیر گرافیکی محیط بیمارستان بر بیمار بسیار مهم است. رنگ یکی از مولفه های تاثیر گذار در گرافیک بیمارستان است. رنگ درمانی یک هنر قدیمی است. در گذشته، مردم هندوستان و چین به جای بیمارستان، معابدی داشتند که در آنجا بیماران با روش رنگ درمانی درمان می شدند. در این پژوهش ابتدا به مطالعه ی رنگ و استرس و تأثیرات مختلف رنگ بر انسان به عنوان متغیر ها و مؤلفه های مهم گرافیک محیطی ساختمان های درمانی پرداخته شده است، سپس با مشخص کردن وضعیت بیمار و نیازهایش به بررسی عوامل موثر در انتخاب رنگ و تأثیرات آن بر کاهش استرس و طول درمان بیمار پرداخته ایم. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات رابطه ای از نوع همبستگی است و به لحاظ هدف که یافتن رابطه بین تاثیر رنگ ساختمان های درمانی و استرس و طول درمان بیمار است، تحقیقی کاربردی می باشد. روش تحقیق، روش پیمایشی و ابزار گرد آوری داده ها، تلفیقی است از پرسشنامه استاندارد سنجش استرس (dass-21) و پرسشنامه رنگ که توسط نگارنده تهیه شده است. روایی پرسشنامه توسط آلفای کرونباخ با مقدار 0.897 تایید شد. پرسشنامه با نرم افزار spss 26  تحلیل گردید. آزمون و بررسی فرضیات با استفاده از همبستگی های پیرسون و اسپیرمن صورت گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که بین رنگ با استرس و طول درمان بیمار با ضریب همبستگی های اسپیرمن به ترتیب 0.766 و 0.709 و پیرسون 0.750 و 0.569در سطح معنی داری 0.01 رابطه وجود دارد. بدین معنا که هر چه فضاهای درمانی رنگ مطلوب تری داشته باشند استرس و طول درمان بیمار کاهش می یابد.

تازه های تحقیق

محققین در تحقیقات گذشته به این نتیجه رسیدند که دیده رنگ درمانی با حیطه های مختلفی ارتباط دارد که از آن جمله می توان به ارتباط رنگ درمانی با ماهیت فرهنگ های مختلف، تأثیر آن بر رفع یا کاهش اختالالت جسمی، فیزیکی، و روحی و روانی، تأثیر رنگ درمانی بر محیط های کاری و روانشناسی صنعتی، خالقیت و بویژه کاربرد آن در حیطه های پزشکی و بیمارستانی اشاره کرد. در این تحقیق نتایج ذیل به دست آمد: رنگ تاثیر بنیادین در سلامتی روح و روان انسان دارد. در مقوله شهر و فضای های معماری رنگ امری مهم به شمار می آید که یکی از این فضاها، فضاهای درمانی و بیمارستان ها هستند. رنگ های نامناسب و ناهماهنگ با محیط، فرم و فضا و رنگ های مجاور، بر روح و روان انسان  اثرات منفی می گذارند و برقراری ارتباط مطلوب با آنان را مختل می کند به کارگیری صحیح رنگ و فرم در بخش های مختلف مرکز درمانی عاملی بسیار مهم در روند بهبود بیمار به شمار می آید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در محیط های با رنگ نامطلوب میزان استرس و طول درمان بیمار بیشتر از محیط های با رنگ مطلوب می باشد. به طور کلی می توان گفت که با توجه به تاثیر رنگ در کاهش استرس و طول درمان و عملکرد بهتر آن ها، لذا اهمیت توجه به تاثیراتی که طراحی بیمارستان بر روی استفاده کنندگان از ساختمان می گذارد بیش از پیش مشخص می گردد. معماران نقش اصلی را در طراحی فضاهای درمانی بر عهده دارند و با طراحی صحیح و متناسب با نیازهای جسمی و روحی بیماران می توانند سطح درمان را در جامعه ارتقا بخشند. بنابراین نتیجه می گیریم که رنگ های مطلوب در کاهش استرس بیمار و طول درمان او تاثیر بسزایی دارند . همچنین رنگ هایی که مناسب در طراحی بیمارستان هستند و تاثیر آرامشبخشی دارند آبی، سبز و سفید و یا ترکیبی از آن ها می باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The effect of color of medical buildings in reducing stress and length of treatment (Case study: Kowsar Hospital, Shiraz)

نویسندگان [English]

  • Maryam Mirzaei 1
  • Khosrow Movahed 2
1 Master student, Department of Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
2 Associate Professor, Department of Arts and Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

A patient is someone who has mental or physical discomfort or both. A hospital is a place where a patient goes for diagnosis and treatment. Therefore, the graphic effect of the hospital environment on the patient is very important. Color is one of the influential components in hospital graphics. Color therapy is an old art. In the past, people in India and China had temples instead of hospitals where patients were treated with color therapy. In this study, first, the study of color and stress and the different effects of color on humans as important variables and components of the environmental graphics of medical buildings, then by determining the patient's condition and needs, the factors affecting the choice of color and effects are investigated. It reduces stress and the length of treatment of the patient. The present study is a correlational research and in terms of the purpose of finding the relationship between the effect of color of therapeutic buildings and stress and the length of treatment of the patient, is a practical research. The research method, survey method and data collection tool is a combination of standard questionnaire for measuring stress (dass-21) and color questionnaire prepared by the author. The validity of the questionnaire was confirmed by Cronbach's alpha with a value of 0.897. The questionnaire was analyzed with SPSS 26 software.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Color in the design of therapeutic building
  • color and stress
  • color and length of patient treatment
  • color therapy

هنر درمانی یکی از روش های درمانی است که از دیرباز استفاده می شده است. هنر درمانی از طرق مختلف به درمان کمک می کند. نخست اینکه کیفیت زیبایی شناختی کارهای هنری می تواند خلق، نشاط، عزت نفس و آگاهی شخصی بیمار را بهبود بخشد و ثانیا تحقیقات نشان داده است که وقتی که افراد در فعالیت هایی که از آن لذت می برند عمیقا درگیر می شوند، فاکتورهای فیزیولوژیک مانند ضربان قلب، فشارخون و تنفس آهسته می شود. امروزه معماری مراکز درمانی از عملکردگرایی صرف به ایجاد محیطی شفا بخش در حال تغییرند. محیط شفا بخش در مراکز درمانی به معنی ایجاد فضایی است که تأثیرات مثبتی بر درمان بیماری داشته باشد(اولریچ و همکاران، 30:2004)[1]. بیمارستان ها به عنوان محل درمان بیماران، باید ازنظر فیزیکی در تسکین آلام بیماران و ایجاد آرامش در همراهان آنها نقش تعیین کننده ای ایفا کنند. این امر جز در سایه زیبایی و آراستگی بیمارستان ها و تأثیر و نفوذ رنگ ها در احساسات و عواطف بیماران امکان پذیر نخواهد بود در رنگ درمانی اسلامی، اعتقاد بر این است که بسیاری از بیماری ها را می توان با استفاده از رنگ، درمان کرد.  معماران داخلی نیز به منظور اثر بخشی رنگ ها بر روی بیماران بستری در بیمارستان، از آنها در طراحی داخلی و خارجی بیمارستان ها و سایر مراکز درمانی استفاده می کنند (درگاهی و رجب نژاد، 21:1393) . در طرح های مسکونی اعمال سلیقه های شخصی در مورد رنگ ها موردی ندارد، اما در اماکن عمومی مثل رستوران ها، شرکت ها، بیمارستان ها و... اعمال سلیقه در مورد رنگ درست نیست .(کریمی، 41:1385) غالب مردم هنوز به یقین و دقیق نمی دانند که ازنظر روانشناسی و فیزیکی تا چه اندازهای تحت تأثیر قدرت رنگ ها و نورها هستند. رنگ ها با تمامی عوامل و جزئیات زندگی ما چنان رابطه تنگاتنگی دارند که باید گفت رنگ ها بسان پله هایی هستند که وجود فیزیکی و روحی انسان ها را با سایر جزئیات و پدیده های جهان هستی در ارتباط قرار می دهند (لوشر، 19:1373). پژوهش حاضر با هدف بررسی روابط میان تاثیر رنگ در طراحی داخلی بیمارستان و کاهش استرس و طول درمان بیمار صورت گرفته است. که به کار گیری نتایج پژوهش، در طراحی هرچه بهتر محیط های درمانی و در نتیجه کاهش استرس و سرعت بخشیدن به روند درمان بیماران نقش بسزایی خواهد داشت. فرضیه اصلی این پژوهش وجود رابطه معنادار بین رنگ مطلوب و کاهش استرس و مدت زمان بهبود بیماران می باشد. هر گونه تحریکات رنگی که توسط چشم انسان دریافت می شود، علاوه بر واکنش های احساسی و روانی، واکنش های فیزیکی را نیز شامل می شود. برای پاسخ به این فرضیه ها، سوالات زیر مورد بررسی قرار گرفته است: رنگ مطلوب چه نقشی در کاهش استرس و طول درمان بیماران نقش ایفا می کند؟ رنگ های آرامش بخش و کاهش دهنده استرس کدامند؟ روش تحقیق، روش پیمایشی و ابزار گرد آوری داده ها، تلفیقی است از پرسشنامه استاندارد سنجش استرس (dass-21) و پرسشنامه رنگ که توسط نگارنده تهیه شده است.



[1] Ulrich, et al ,2004

 
1.استوار، مسیب (1391)، "رنگ"، انتشارات رازنامه، تهران.
2.اکبر زاده، علی (1375)، "رنگ و تربیت"، نشر میشا، تهران.
3.ایتن، یوهانس (1384)، " عناصر رنگ ایتن"، ترجمه: بهروز ژاله دوست، انتشارات عفاف، تهران.
4.بختیاری فرد، حمیدرضا (1388)، "رنگ و ارتباطات"، انتشارات فخراکیا، تهران.
5.برکاتی، سیدمیلاد، سهامی، سمانه (1392)، "ازطراحی داخلی تا دکوراسیون"، انتشارات آبان، مشهد، چاپ اول.
6.بلخاری قهی، حسن (1394)، "نظریه هنر و زیبایی در تمدن اسلامی"، انتشارات سوره مهر، تهران، چاپ اول.
7.برومند، زهرا (1382)، "مدیریت رفتار سازمانی"، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران
8.دالک، هیالری، لیتلفر، بلجی، الاو، دیوید (1391)، "رنگ و نورپردازی در طراحی بیمارستان"، ترجمه: محدثه السادات امیری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد
9.درگاهی، حسین، رجب نژاد، زینب (1393)، "مدیریت سلامت، مروری بر پدیده رنگ درمانی با تاکید بر محیط های بیمارستانی"، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران
10.دهخدا، علی اکبر، شهیدی، سید جعفر (1364)، "لغت نامه دهخدا"، انتشارات هله، تهران
11.زرین درفش، مهدیه (1396)، "مطالعه فرم و رنگ درگرافیک محیطی بیمارستان کودکان" : بررسی موردی بیمارستان کودکان دکتر شیخ مشهد، پایان نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی فردوس.
12.سهرابی، شهلا (1389)، "مدیریت استرس"، فصلنامه مطالعات نقد ادبی، شماره18، صفحه 143-133.
13.عربیان، رحیم ( 1387)، "نظام آراستگی و زیبا سازی و مدیریت رنگ"، انتشارات رهپویان خرد، تهران.
14.کاتب، فاطمه (1393)، "رنگ در عصر ما"، کنفرانس نور، رنگ، صدا در هنر، معماری و شهرسازی، مهندسین مشاور هرم پی، انتشارات آذرخش، تهران.
15.کریمی، ویکتوریا (1385)، "هنر درمانی رنگ"، فرم و فضا و تاثیرات آن بر گرافیک محیطی بیمارستان کودکان، نشریه رهپویه هنر دانشگاه سوره ، شماره 1، صفحه 45-40.
16.گرجی مهلبانی، یوسف (1392)، "تأثیر رنگ در طراحی بخش بستری بیمارستان ها"، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 6، صفحه 75-61.
17.گروتر، یورگ کورت (1393)، "زیباشناسی در معماری"، مترجم: جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایونفر، اتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
18. مطلبی و همکاران، قاسم (1394)، "تاثیر محیط کالبدی فضاهای درمانی بر کاهش استرس بیماران :بررسی نمونه موردی مطب دندانپزشکی"، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره 20 ،  شماره 2
19 .لوشر، ماکس، روانشناسی رنگها، ترجمة ویدا ابی زاده، تهران، درسا، ۱۳۷۳ش
20. نورآبادی، پریسا (1385)، "رنگ درمانی و نور درمانی"، فصلنامه علمی زانکو، شماره 27 و 28
21.وبگاه مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری سال نود و پنج به تفکیک شهر»بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۹.
22.Anonymous (2010). “Color my world”, design therapy for balance and healing [serial online] [cited 2013 Jun 18]; Available from : URL: http://awakeningcharlotte.com
23.Clarke Nichol & Demarco Alison (2001). “An interview with Alison Demarco and Nichol Clarke’ Iight and color therapy explained” . Complementary Therapies in Nursing and Midwifery. 103-7:95.
24.Coclivo A (1999). “Coloured light therapy” overview of its history, theory, recent development and clinical applications combined with acupuncture ,Am j Acupunct. 27: 71-83.
25.Edge KJ (2003).” Wall color of patient’s room”  Effects on recovery. Master Thesis University of Florida.
26.Gilliett, M (2010). “Applied Interior Designing Guidance”, translated by Ermia Zorriasatein, Alireza Sahragard, Pashuten publication.
27.Karimi, V (2008). “The Art of Color Therapy of Form and Space and the Effect on Environmental Graphic on Children Hospitals. Rah pooyeh publication,  No. 1, winter, Tehran, second edition.
28.Sate'I, E. (2012). “Color Effect on Human Life”; psycology and culture science magazine. 53. ScientificWorldJournal; 458953.
29.Ulrich, R.S. et al (2014). “The role of the physical Environment in the Hospital of 21st Century A once-in-a-lifetime opportunity”. Concord,  CA, Report Sponsored by the Robert Wood Johnson Foundation and The Center for Health Design. Available from: www.herg.gatech.edu/files/ulrich_role_physical.pdf.