تدوین معیارهای طراحی فضای مشترک در مناطق مرکزی شهرها (مطالعه موردی : خیابان خیام شهر قزوین)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه شهرسازی،واحد قزوین،دانشگاه آزاد اسلامی،قزوین،ایران

2 کارشناسی ارشد طراحی شهری،گروه شهرسازی،واحد قزوین،دانشگاه آزاد اسلامی،قزوین،ایران

چکیده

بیان مساله : امروزه گسترش دامنه فعالیت‌ها به واسطه ساخت‌و‌سازهای سرسام‌آور در شهرها، موجب بروز مشکلات ترافیکی در معابر نظیر تراکم ترافیک و کُندی جریان عادی عبور و مرور وسایل نقلیه،کاهش شدید فضای پارکینگ، افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی،بروز تصادفات و کاهش میزان امنیت عابران،افزایش آلودگی‌های زیست محیطی و مشکلات اجتماعی چون کاهش سرزندگی در افراد و مسائلی از این دست می‌شود.مراکز شهری به دلیل تمرکز فعالیت‌ها و تجمع افراد، همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین گره‌های ترافیکی در سطح شهرها نمایان می‌شوند. نظریه‌پردازان شهری ضمن ارائه تکنیک‌های متعدد در راستای توسعه انسان‌محورشهرها،اشاره‌ای مستقیم به احداث پیاده‌راه‌ها و تأثیرات مثبت این‌گونه فضاها بر رونق سرزندگی اجتماعی و افزایش رضایتمندی شهروندان داشته و آن را به عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارهای کاهش حجم ترافیک وسایل نقلیه در  معابر معرفی می‌کنند.در فضای مشترک علاوه بر مرتفع کردن اولویت نخست نظریه‌پردازان شهری که همان انسان‌محور کردن فضاهای شهری می‌باشد، به نیازهای وابسته به حضور خودروها نیز توجه شده و همین امر موجب رضایت خیل عظیمی از ذینفعان فضاهای شهری به همراه داشته است.در فضای مشترک سعی برآن شده که علاوه بر حضور کامل افراد پیاده، وسایل نقلیه به‌صورت کنترل شده و با حجم محدود در فضای شهری حضور یابند.
هدف:مقاله حاضر با هدف استخراج و ارائه معیارهای طراحی شهری ایجاد فضاهای مشترک در مراکز شهری(در این پژوهش : خیابان خیام شهر قزوین) بر مبنای تحلیل اطلاعات بدست آمده از تجربیات موفق جهانی تدوین شده است.
روش:در فرآیند پژوهش ضمن بررسی مبانی نظری مرتبط با نظریه مذکور،با استفاده از روش‌های توصیفی و تحلیل اطلاعات موجود در منابع موردنظر،به بررسی معیارهای طراحی فضای مشترک در تجارب جهانی پرداخته و در ادامه معیارهای پیشنهادی به منظور اجرای این طرح در مناطق مرکزی شهری ارائه شده است.
یافته ­ها:یافته­های پژوهش در ۵ محور مجزا، اصول و معیارهای طراحی فضای مشترک بمنظور اجرا در مناطق مراکز شهری را شناسایی کرده و زیرمعیارها، محورهای استراتژیک،راهکارها و در نهایت ضوابط و توصیه های طراحی سیاست اجرایی را در چارچوبی مشخص ارائه کرده است.
نتیجه:ارائه چارچوبی مدون در قالب ۵ محور مدیریت و آرامسازی ترافیک،بهبود سیمای کالبدی شهر،وضعیت زیست محیطی،وضعیت اقتصادی و خدمات شهری،تقویت زندگی اجتماعی و تعاملات فرهنگی از معیارهای طراحی فضای مشترک در مناطق مرکزی شهری می­باشد.

تازه های تحقیق

6-2- فرآیندتدوینراهنمایطراحیفضای مشترکدر مراکز شهری

در تدوین راهنمای طراحی فضاهای مشترک در مناطق مرکزی شهرها باید به این نکته توجه داشت که پس از استفاده از معیارهای بدست آمده از بطن مطالعات نظری، بایستی به مفاهیم دیگری نیز توجه کرد که در صورت بهره‌گیری از این نکات می‌توان میزان موفقیت در تحقق پذیری اهداف مندرج در اسناد اجرایی طرح مذکور را به واقعیت نزدیک­تر کرد. در این بخش با استناد به مباحث مطرح شده، راهنمای طراحی فضاهای مشترک در مراکز شهرها شامل گام‌های زیر می‌باشند که عبارت‌انداز: ۱-انتخاب مناسب حوزه مداخله طراحی با توجه به پتانسیل‌های درونی و بیرونی محدوده با بهره‌گیری از پیش‌نیازهای طراحی در مراکز پر تراکم شهری.  ۲-شروع فرآیند شناخت شرایط عام و خاص در حوزه مداخله طراحی، برای اجرای صحیح اصول طراحی فضای مشترک. ۳-تعیین نوع مداخله و سیاست‌گذاری در محدوده به منظور بهبود وضعیت مراکز شهری با استفاده از ایده فضای مشترک.۴ -تدوین اهداف مذبور در مقیاس‌ها و عرصه­های مختلف طراحی با بهره‌مندی از استنتاج مطالب در قالب معیارهای استخراج‌شده از اسناد مورد مطالعه. ۵-شناسایی مسائل محوری استراتژیک و عوامل تاثیرگذار بر آن با استفاده از اصول طراحی فضای مشترک. ۶-ارائه راهبردها، راهکارها، سیاست، ضوابط و توصیه های  طراحی فضای مشترک در مراکز شهری و چگونگی اجرای استراتژی‌های آن با توجه به اهداف از پیش تعیین‌شده و مسائل استراتژیک آن. ۷-ارائه آلترناتیوهای گوناگون طراحی با توجه به نوع و مقیاس مداخله و چگونگی زمان­بندی اجرای آن. ۸-ارزیابی آلترناتیوها و انتخاب گزینه برتر. ۹-شروع فرآیند طراح در حوزه مداخله.۱۰- تعبیه یک چارچوب منسجم در راستای تجزیه ،تحلیل و سنجش موفقیت طرح و یا شکست آن با توجه به بحث خاصیت برگشت‌پذیری فرآیند طراحی شهری(Feedback) در قالب تهیه مصاحبه‌ها، چک‌لیست‌ها، پرسشنامه‌ها، برداشت‌های میدانی و نظرسنجی‌های گوناگون از اقشار مختلف در بازه‌های زمانی خاص در قالب پایش اجتماعی.

 

3-6- پیشنهادات طراحی در قالب اصول ومعیارهایطراحیفضای مشترکبرایاجرا در مراکز شهرها

در این مرحله با توجه به مطالب مطرح شده در پژوهش، که شامل بررسی مبانی نظری فضای مشترک، مراکز شهری و تجربیات جهانی مرتبط با طراحی فضای مشترک در مراکز شهری در سرتاسر جهان بود، معیارهای طراحی فضای مشترک در مناطق مرکزی شهری بدست آمد که در قالب جدول 3 تحت عنوان پیشنهادات به نمایش درآمده است. در انتها برای نمایش بهتر روند دستیابی به این مهم، فرآیند پژوهشی- تحلیلی آن در قالب شکل 10 نشان داده شده است.

جدول 3. پیشنهادات طراحی در قالب اصول ومعیارهایطراحیفضای مشترکبرایاجرا در مراکز شهرها

معیار

زیرمعیار

محور استراتژیک

راهکار

ضوابط و توصیه‌های طراحی

سیاست اجرایی

مدیریت و آرامسازی ترافیک

تغییر رویکرد از اتومبیل محوری به انسان‌محوری

-ترویج پیاده مداری

-برقراری آرامش محیطی

-افزایش سرزندگی

-ترویج فرهنگ پیاده محوری

-اعمال سیاست‌های تشویقی برای عبور بدون وسیله نقلیه

-افزایش عوامل بازدارنده برای حضور وسایل نقلیه تک سرنشین

-ایجاد محیطی سرزنده و بانشاط

-استفاده از طرح‌های تشویقی برای حضور افراد پیاده

-اعمال محدودیت مستمر برای حضور خودروهای تک سرنشین در فضا

-تزریق کافه‌ها و رستوران‌های خیابانی به فضای مشترک

-تعبیه پیاده‌روی بازی مخصوص کودکان و خردسالان در امتداد محور اصلی

تسهیل در حرکت

-مدیریت جریان­ترافیک سواره و پیاده

-کاهش حضور اتومبیل‌های تک سرنشین

-اعمال محدودیت ترافیکی جهت توقف طولانی مدت وسایل نقلیه در مسیر

-اعمال محدودیت ترافیکی برای سرریز حجم وسایل نقلیه به محور

-ممنوع کردن پارک حاشیه‌ای در امتداد محور

-تعبیه ایستگاه‌های دوچرخه در ابتدا و انتهای مسیر

-تعبیه فضای ذخیره پارک در جلوی کاربری‌های خاص

-جلوگیری از ورود وسایل نقلیه از سایر مسیرهای فرعی  به محور اصلی

ارتقای ایمنی

-افزایش میزان امنیت عابران پیاده

-کاهش میزان تصادفات

-کاهش محسوس سرعت وسایل نقلیه در مسیر

- آگاهی بخشی نسبت به حضور افراد پیاده در محور

-استقرار تابلوها و علائم و نشانه ها در ابتدای مسیر

-استفاده از بولارد برای جداسازی فضاهای راحت و مخصوص بازی کودکان

-کاهش سرعت وسایل نقلیه بوسیله طراحی پیچانه

کاهش سرعت

 

-تبیین سرعت متوسط و ایده آل

-حدفاصل سرعت

-30 کیلومتر بر ساعت (متوسط)
-24کیلومتر بر ساعت(ایده آل)

 

- اطلاع رسانی از طریق علائم و نشانه‌ها در سرتاسر مسیر

-در نظر گیری یک بازه مشخص برای کنترل سرعت وسایل نقلیه(سرعت مجاز 24 کیلومتر)

شبکه نردبانی

-حرکت آزادانه افراد

(عموما افراد ناتوان)

-جهت گیری حرکت نابینایان با استفاده از خطوط ساختمان ها

-ارتباط دو طرفه با فضای آرامش

-فراهم آوردن کوتاه ترین مسیر

-استفاده از مصالح مناسب در کفپوش جهت تفکیک مسیر هادی نابینایان

-استقرار فضای سبز در امتداد مسیرهای نردبانی

-انطباق اشبکه  بر مبنای الگوی محور با توجه به ورودی­

پارکینگ و بارانداز

-پارکینگ اضطراری

-پارکینگ درمانی

-مشخص شدن وضعیت بارگیر برای کاربری های خاص

-مشخص شدن پارکینگ درمانی

-تعبیه بارانداز به توجه به حجم و میزان توقف اتومبیل‌های مورد نیاز در جلوی کاربری‌های خاص

-تعبیه پارکینگ ویژه برای کاربری‌های درمانی

بهبود سیمای کالبدی شهر

افزایش خوانایی

-افزایش میزان وضوح تصویر ذهنی افراد از فضا

-طراحی فضایی منطبق بر عادات و فرهنگ مرسوم ساکنین

-جلوگیری از طراحی فضایی با القای حس غریب‌گزی به افراد

-طراحی فضاهای شهری سازگار با عادات جمعی عابران

-حذف کامل مصالح و نشانه‌های شهری ناسازگار با زمینه بافت شهری و عادات رفتاری‌ساکنین

حذف‌آلودگی‌های بصری

-کاهش اغتشاش بصری در محور

-کاهش اغتشاش بصری در جداره‌ها

-کاهش اغتشاش بصری در کف

-حذف تابلوهای تبلیغاتی نابسامان در جداره‌های تجاری

-ساماندهی درپوش‌های منهول تاسیسات شهری

-عدم اغتشاش در کاربرد مصالح در جداره

کاهش سرعت

-تنگی بصری

-تقویت جاذبه لبه خیابان

-کاهش دید رو به جلو

-استفاده از انواع سنگفرش ها

-کاهش سرعت 4 تا 7 کیلومتر بر ساعت بوسیله تغییر در سطوح

-استخراج استانداردهای بحث پیچانه ها ، مناسب با استانداردها

-ایجاد انحراف افقی

-ایجاد اختلاف سطح در مقطع تمامی مسیرهای ورود

-ساماندهی و هدایت شاخه های درختان جهت تامین محصوریت مسیر

- ساماندهی کاشت درختان در اطراف مسیر عبوری وسایل نقلیه

-طراحی پیچانه ها در طول مسیر

آستانه(ورودی)

 

 

 

-کاهش سرعت

-دروازه ورودی

 

-قرار دادن تابلو راهنمایی

-اختلاف ارتفاع در سطح

-کاهش عرض مسیر

-کاهش ارتفاع بصری

 

-نصب تابلوهای جذاب  تبلیغاتی، گردشگری و راهنمایی جهت ارتقای گرافیک محیطی مسیر

-ایجاد اختلاف سطح در مقاطع تمامی ورودی‌های محور

-تعیین ضوابط ارتفاعی برای جداره‌ها

-کاهش عرض مسیر ورودی (همانند دروازه‌های محلی)

مناسب سازی برای معلولین
(بینایی و حرکتی)

-سنگفرش­مخصوص

-کانال زهکشی

 

 

-تغییر در جنس مواد سطوح تراز

رعایت استانداردها در کیفیت و اجرای کار

-رعایت استانداردهای تعبیه فضای عبور و مرور معلولین (بینایی و حرکتی) در مسیر پیاده‌رو

-کاهش نوار برجسته (لاین لمسی) با حفظ اثر بخشی از 800 میلی متر به 600 میلی متر

- 230 میلی‌متر فضای امن در مجاورت نوار لمسی

-تعبیه مسیر ویژه برای عبور معلولین(عرض مسیر ویژه نابینایان بین 30 تا 50 سانتی متر می باشد)

-ایجاد شیار عرضی برای عبور نابینایان

فضای راحت

-مکانیابی مناسب

-مبلمان مستقر

-رعایت پیوستگی در در تقاطع‌ها و اتصال مناسب به نقاط عبور

-مشخص کردن محدوده فضاهای راحت

-استفاده از ویژگی ترکیبی

-درنظرگیری فضای راحت در مجاورت کاربری‌های خاص

-جداسازی فضاهای راحت توسط بولارد از ممحور اصلی

-تلفیق فضاهای راحت با ایستگاه‌های دوچرخه ، فضای سبز، مبلمان شهری‌،هنرهای عمومی و المان‌ها

تقاطع ها

گذرگاه فضای مشترک[1]

-تعیین مرزهای مسیر عبوری وسایل نقلیه

-بافت متفاوت تراز

-استفاده از اختلاف رنگ و کنتراست در سنگ فرش خیابان جهت متمایز کردن مسیرها

-استفاده از بافت‌های گوناگون هم سطح

جداره‌ها

-ساماندهی جداره‌های فرسوده

-زیباسازی جداره‌های موجود

-احداث دیوارنگاره‌های متناسب با پیشینه فرهنگی و تاریخی شهر

-ارتقای کیفی وضعیت جداره‌های وضع موجود

-مکان‌یابی جداره‌های مستعد دیوارنگاری در خیابان و فضاهای محور

-بهبود وضعیت جداره‌های نامناسب موجود در خیابان و فضاهای محور

هنرهای عمومی

تعبیه عناصر زیباسازی شهری

-مکان‌یابی مجسمه‌ها و المان‌های شهری

-احداث المان‌هایی از مشاهیر و رویدادهای تاریخی

-احداث مبلمان و دیوارنگاره­ها با ویژگی خاص فرهنگی

فضای گمشده

-احیای فضاهای گمشده شهری

-بهسازی، نوسازی و بازسازی فضاهای گمشده شهری با استفاده از تزریق کاربری‌های خاص

-طراحی خلاقانه در فضاهای شهری گمشده با تلفیق عناصر سبز و طبیعی نظیر پارک‌های جیبی

-تعبیه مبلمان و نورپردازی مناسب در فضای گمشده

بهبود وضعیت زیست محیطی

کاهش آلودگی محیطی

-کاهش‌آلودگی‌های زیست محیطی

-کاهش میزان تولید گازهای سمی مضر

-جلوگیری از تردد وسایل نقلیه تک سرنشین در فضای مشترک

-تشویق مردم به عدم استفاده از وسایل نقلیه آلاینده محیط زیست

-اعمال محدودیت ها و جریمه های گوناگون برای رانندگان اتومبیل‌های تک سرنشین در مسیر

-تزریق گیاهان و درختان مناسب با اقلیم محدوده جهت ارتقای وضعیت تولید اکسیژن در فضاهای شهری

کاهش استفاده از سوخت فسیلی

-کاهش استفاده از وسایل نقلیه آلاینده

-جلوگیری از حضور وسایل نقلیه آلاینده در محیط شهری

-جلوگیری از حضور وسایل نقلیه تک سرنشین در فضای شهری

-اعمال جریمه‌های سنگین برای حضور وسایل نقلیه فرسوده و قدیمی در فضای مشترک

-اعمال طرح‌های ترافیکی به منظور مدیریت حجم ترافیک عبوری وسایل نقلیه

فضای سبز

-سایه اندازی

-تلطیف فضا

-زیباشناختی
-غنای حسی

-قرار گیری شاخه بندی گیاهان سایه انداز در ارتفاع بالای 3 متر

-حفظ عناصر موجود واستفاده از آنان در کریدور دید

-ترکیب با جانمایی مبلمان و تامین آسایش برای فضاها

-استفاده از گیاهان بومی مقاوم جاذب سرب

-استفاده از گل جای در پیچانه ها جهت تفکیک فضایی

-عدم استفاده از پوشش گیاهی متراکم در مجاور مسیر‌ها

مدیریت پسماند

-جانمایی و مکان‌یابی مخزنها

-رسیدگی مستمر به مخزنها

-مدیریت عبور و مرور وسایل حمل زباله در مسیر

-جانمایی و تعبیه مناسب مخزن‌های پسماند در محیط و نگهداری مستمر

-نصب مخزن‌های مناسب با توجه به زمینه طراحی محیط

-قرارگیری و جانمایی مخزن‌ها در فاصله‌های مناسب

-رسیدگی و تعمیرات مستمر  مخزن‌ها و جایگاه‌های نگهداری سطل‌های زباله

بهبود وضعیت اقتصادی و خدمات شهری

طراحی زیبا و جذاب

-طراحی فضای شهری

-طراحی جداره‌ها

-طراحی کف

-استفاده از پلان مناسب و خلاقانه برای طراحی فضا در محور

-ساماندهی جداره‌های محور

-استفاده از طرح‌های مناسب برای طراحی کفسازی محور

استفاده از مصالح سازگار با اقلیم منطقه در طراحی فضاها ،جداره ها و کف محورهای شهری

-استقرار مبلمان شهری خلاق در طول مسیر

-نصب کف‌نگاره‌های با زمینه فرهنگی در طول محور

-طراحی کریدورها و فضاهای خلاق در فضای مشترک

ایجاد جذابیت بصری

-افزایش میزان جذابیت بصری

-افزایش غنای حسی در محیط

-استفاده از عناصری شهری جذاب در طول محور

-بهره‌گیری از عناصر طبیعی در تزیین فضاهای شهری

-استفاده از المان‌های شهری خلاق و مبلمان مناسب در طول محور

-استفاده از عناصری طبیعی نظیر گیاهان تزیینی سازگار و آبنماهای تلفیقی برای تزیین فضای مشترک

کفسازی معابر

-کفسازی معبر اصلی

-کفسازی معابر فرعی

-رعایت پیوستگی مسیر

-تفکیک سطوح مختلف حرکتی

-حفظ هویت و زمینه گرایی

-عدم ایجاد اختلاف بین معبر سواره و پیاده

-استفاده از رنگ‌های متفاوت در ورودی‌های عمومی

-استفاده از مصالح بوم آورد

-استفاده از سنگفرش‌های همگون و هماهنگ با کل محور

-استفاده از کفپوش‌های متفاوت در ورودی‌های عمومی

ساماندهی دستفروشان

-مدیریت افراد دستفروش

-مدیریت و کنترل فضا

-جلوگیری از حضور افراد دستفروش به غیر از ساعات تعیین شده

-تعبیه فضایی برای ایجاد بازارهای روز و استقرار کنترل شده افراد دستفروشان

-استقرار دست‌فروشان در نقاط خاصی از فضا

-کنترل روی قیمت‌های ارائه‌شده توسط دست‌فروشان برای حفظ تعادل بازار راسته‌های تجاری

-در نظرگیری طرح‌های تشویقی به دستفروشان ارائه دهنده محصولات با کیفیت در قالب اجازه حضور نسبتاً مداوم در فضاهای بهتر محور

تقویت زندگی اجتماعی و تعاملات فرهنگی

افزایش تعاملات اجتماعی

-افزایش حضور  تمامی اقشار جامعه در محیط

-مشارکت افراد در فرآیند طراحی فضاهای شهری

-مناسب سازی فضاهای برای حضور تمامی افراد جامعه در محور

-برگزاری جلسات عمومی با نخبگان و عموم مردم

-طراحی فضاهای شهری بر اساس الگوهای رفتاری عابران و افراد ساکن در فضا

-استفاده از استانداردهای مناسب سازی برای حضور اقشار آسیب پذیر(نظیر معلولین و سالمندان)

-برگزاری جلسات  به منظور استفاده از نظرات تمامی افراد ذی‌نفع در فرآیند طراحی پروژه

-احداث مبلمان‌های شهری مناسب بر اساس الگوهای رفتاری ساکنین و عابران

-استفاده از نورپردازی مناسب در طراحی فضاها در شب

ارتقای امنیت

در قالب نظارت همگانی

- امنیت افراد ساکن در محیط

- امنیت  تمامی عابرین

-نظارت جمعی

-افزایش نظارت ساکنین بر فضاهای شهری با طراحی محیطی مناسب

-افزایش سازوکارهای مدیریتی به منظور ایجاد فضایی امن

-جلوگیری از طراحی فضای شهری بسته و بدون نظارت

-طراحی فضاهای جمعی با نورپردازی مناسب

-تزریق کاربری‌های شبانه روزی به منظور افزایش نظارت جمعی در کل محور

مبلمان شهری

-راحتی افراد

-زیباشناختی فضا

-تجهیزات شهری

-خدمات شهری

-حفظ عرض مفید راه

-تامین زیبایی بصری

-داشتن وحدت رویه در مبلمان

-جزییات طراحی مبلمان

-عناصر الحاقی به جداره‌ها

-استقرار مبلمانهای شهری مشرف به فضاهای سبز و محور

-استفاده از استانداردهای مکان یابی مبلمان شهری

-تعبیه کردن نیمکت‌ها دور درختان(استفاده از سایه)

- استفاده از فرم‌های همگن و راحت و هماهنگ با محیط

-استخراج یک مدل هماهنگ برای طراحی جزئیات از جمله مبلمان برای کل مسیر

جذب عابران پیاده

-تزریق کاربری‌های جاذب

-رعایت اصول CPTED

 

-توسعه خرده فروشی‌ها

-فعالیت‌های فرهنگی و هنری

-توسعه کافه‌های خیابانی

-طرح خیابان و قراردادن مبلمان خیابانی و محوطه سازی برای جلوگیری از مکان‌های بی دفاع

-در نظر گرفتن فضا جهت استقرار نمایشگاه‌های خیابانی

-تعبیه کاربری‌های پذیرایی مانند کافه‌ها و رستوران‌ها

-استقرار کاربری‌های چندمنظوره در راستای افزایش نظارت اجتماعی(کاربری های 24 ساعته یا 18 ساعته)                                                                                                                               

-قرارگیری مبلمان شهری رو به محور اصلی (تحقق چشمان خیابان از زاویه دیگر)

روشنایی و نورپردازی

-بهبود  وضعیت زیباشناختی خیابان

-افزایش ایمنی محیط

-افزایش امنیت افراد و وسایل نقلیه

-استفاده از انواع نورپردازی(نورپردازی از کف برای المان‌ها،استفاده از چراغ‌های روشنایی در چند کُد ارتفاعی و روشنایی مسیرهای مسقف )

-تفکیک نورپردازی از روشنایی

-نورپردازی جداره‌ها

-نورپردازی المان‌ها

-نورپردازی آبنما

-اجرای تم واحد برای روشنایی مسیر

محل‌های نشستن(فضای مکث واستراحت)

-افزایش میزان حضور پذیری افراد

-ایجاد قرارگاه رفتاری

-تعبیه فضایی برای استراحت افراد

-لحاظ کردن گروه‌های استفاده کننده خاص در طراحی مبلمان‌ها

-مکانیابی مناسب مبلمان با استفاده از تکنیک Place check  با توجه به الگوهای رفتاری جاری

-استقرار مبلمان هماهنگ با زمینه محیط (خیابان) و با فاصله 50 متر از یکدیگر

-استقرار مبلمان ویژه معلولین،کودکان و سالمندان

-تعبیه مبلمان خلاق و بدیع در فضاهای راحت و مکث

-تلفیق عناصر سبز با مبلمان مستقر

توجه به گروه‌های خاص

(معلولین‌جسمی حرکتی،نابینایان و سالمندان)

-از بین بردن احساس خطر

-افزایش میزان حضور پذیری

- درنظرگیری یک فضای امن یا آسایش در مجاورت ساختمان‌ها

-مشخص شدن مسیر عبور و مرور به وسیله کف فرش لمسی و کانال‌های زهکشی شده

-استفاده از علائم هشداردهنده

-رعایت پیوستگی در مسیرهای هادی نابینایان

-ایجاد روشنایی لازم برای افراد کم بینا و سالمندان

-استفاده از کف نگاره‌های برجسته مخصوص نابینایان و کم بینایان به هنگام عبور عرضی و طولی در مسیر

-تعبیه هشدار دهنده های صوتی در تقاطع‌ها و چهارراه‌ها

-تعبیه تابلوهای راهنمای بریل­کوب برای کمک به نابینایان

(مآخذ: مطالعات نویسندگان،۱۳۹9)

 

7. نتیجه گیری

دراین مقاله سعی برآن بود که با بهره­گیری از منابع معتبر موجود دراقصی نقاط جهان و مطالعه تجربیات کشورهای توسعه یافته در زمینه بهره‌مندی از ایده فضای مشترک برای کنترل ترافیک وسایل نقلیه و ترویج پیاده­روی در مراکز شهری، معیارهای طراحی این ایده در مناطق مرکزی شهرها و مراکز تجمع شهری تدوین شده و با استناد به منابع معتبر و تجربیات صورت گرفته، این معیارها در قالب پیشنهادات طراحی در حوزه مداخله مراکز شهری ارائه شود(جدول3). در طی سالیان اخیر،کشورهای توسعه یافته و صنعتی به این نکته دست پیدا کرده‌اند که با کاهش حجم ترافیک سواره در مناطق شهری و ترویج پیاده مداری می‌توان سرزندگی و نشاط قبلی را به فضاهای شهری بازگرداند. استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه و وابستگی فعالیت‌های انسان به آن، زمینه­ساز مشکلات جسمی و روحی فراوانی شده که در نهایت افراد ساکن در شهرها را از محیط سرزنده شهری دور ساخته و لذت یک زندگی بانشاط را از مردم می‌گیرد. طی سالیان گذشته کشورهای متعددی اقدام به برنامه‌ریزی در راستای کاهش حجم ترافیک وسایل نقلیه کرده که مقتضی به شرایط خاص هر کشور، طرحی خاص به معرض اجرا درآمده است. ایده فضای مشترک یک رویکرد طراحی شهری می‌باشد که با هدف کاهش ترافیک وسایل نقلیه، زمینه را برای مدیریت بهتر حجم خودروهای عبوری فراهم کرده و فضایی امن‌تر و با مساحت بیشتر در اختیار عابرین پیاده قرار داده است. با توجه به دستاوردهای مثبت این ایده در اقصی نقاط جهان و استقبال مردم از اجرا آن، می‌توان از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارهای کنترل و مدیریت ترافیک سنگین مراکز شهری و تجاری کلان شهرها نام برد که علاوه بر حل مشکلات ترافیکی،فضایی بدیع و سرزنده را در اختیار شهروندان قرار می‌دهد. در این مقاله سعی برآن شد که با برشمردن ویژگی‌های طراحی فضای مشترک و بهره‌گیری از تجارب شهرهای موفق در زمینه اجرای این ایده در مناطق مرکزی آن، معیارهای مورد نظر بمنظور اجرا در محدوده طراحی (خیابان خیام قزوین) استخراج شود. خیابان خیام قزوین که بعنوان یکی از سکانس­های تجاری سطح شهر و همچنین یک محور مهم ترافیکی مطرح می­باشد بدلیل عدم استقبال کاربران از طرح پیشین، پذیرای ایده فضای مشترک(برای اولین بار در عرصه شهرسازی ایران) شد که این امر با مطالعات مرحله­ای گوناگون امکان­پذیر گشت. در همین راستا در ادامه پژوهش به روند تدوین معیارهای طراحی در حوزه مداخله پژوهش پرداخته شد. همچنین پیش از این مرحله، باید به بحث پیش‌نیازهای طراحی در مراکز شهری توجه شده و با اتکا به مراحل آغازین طرح، اقدام به تدوین این معیارها نمود. به همین منظور با اتکا به منابع نظری معتبر و مطالعه تجارب اجرای ایده فضای مشترک در مراکز شهری سایر نقاط جهان و توجه ویژه به مقیاس و نوع مداخله در بافت‌های مرکزی- تجاری شهرها(با اتکا به حوزه مداخله پژوهش)، پنج معیار اصلی در راستای طراحی فضای مشترک در مراکز شهری به دست آمد که شامل:۱- مدیریت و آرامسازی ترافیک۲- بهبود سیمای کالبدی شهر۳- بهبود وضعیت زیست محیطی۴- بهبود وضعیت اقتصادی و خدمات شهری ۵- تقویت زندگی اجتماعی و تعاملات فرهنگی بود. هر کدام از این معیارها دارای زیرمعیار، محور استراتژیک،راهکار، ضوابط طراحی و سیاست اجرایی می‌باشد که باید به هنگام طراحی و اجرای فضای مشترک مورد استفاده طراحان و برنامه‌ریزان قرار بگیرد. در گام بعدی، فرآیند تدوین راهنمای طراحی فضای مشترک در مراکز شهری در ده مرحله بیان شده که با توجه به نحوه و مقیاس اجرای طرح، بایستی مورد توجه قرار بگیرد. باید اذعان داشت که ایده فضای مشترک تنها راهکار برای حل مشکلات ترافیکی و اجتماعی مراکز شهری نبوده و میزان موفقیت این­گونه طرح‌ها، به عوامل متعددی چون مطالعات اولیه، نحوه درستی اجرا، بازخورد اجتماعی مردم، نحوه مدیریت جریان ترافیکی و ... بستگی دارد. فرآیند اجرای اینگونه طرح‌ها، لزوما عاری از اشکال و نقص نبوده و تنها سعی می‌کند که با ایجاد تغییرات کالبدی و ترافیکی،کیفیت زندگی اجتماعی را در مناطق مذکور ارتقا بخشیده و محیطی سرزنده و با نشاط را برای شهروندان فراهم آورد و فضای مشترک خیابان خیام قزوین نیز عاری از این مستثنا نبوده و امید به بهبود شرایط فعلی دارد



[1]  به این گذرگاه در اصطلاح طراحی فضای مشترک،گذرگاه "ادب و مهربانی" گفته می­شود. این گذرگاه­ها هیچ الزام قانونی برای رانندگان به دادن راه عبور و مرور ندارند،ولی در عمل به نظر می­رسد که رانندگان تمایل به خوشرویی در اینگونه گذرگاه­ها دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Codification of The Designing Criteria of Shared Spaces In The Central Area of The Cities(Case study: Khayyam Street, Qazvin)

نویسندگان [English]

  • navid saeidi rezvani 1
  • Shayan Asadi 2
1 Assistant Professor, Department of Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Irann
2 Master of Urban Design Student, Department of Urban Planning, Faculty Of Architecture And Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Background: Nowadays, outspreading the range of activities due to indulgent constructions in cities has led to road traffic problems such as traffic jam, slow transportations, intense decrease in parking lot, consumption of fossil fuels increases dramatically, accidents and decline in the safety of the pedestrian, increase of environmental pollution, social problems namely individual vivacity declines and etc. City centers due to concentration of activities and people are always indicated as one of the most important traffic spots in cities. Civil theoreticians, along providing various techniques in the human oriented development of the cities, have directly referred to constructing sidewalks and the positive effects of these spaces on social vivacity’s development and citizens satisfaction. which can be introduce as one of the most important approaches in decreasing traffic. in shared spaces, the first priority of the scientists of civil studies, in addition to make the city human-oriented, is the need for the presence of automobiles has also been noticed. This has led to satisfaction of a large number of the beneficiaries of the city space. In the shared spaces it has been tried to establish the controlled and limited presence of vehicle along with the full presence of the pedestrians.
 
Objectives: This paper aims to extract and provide urban design criteria to create Share Spaces in urban center (In this Study: Khayaam Street in Qazvin city) based on information analysis obtained from successful global experiences.
 
Method: In the research process, in addition to reviewing the theoretical contexts , using descriptive methods and analyzing the information available in the resources, it investigates the design criteria of Shared Space in global experiences and
the proposed criteria are Provided in order to implement this plan in central urban areas.
 
Result: Findings research indicate 5 separate items, identified the principles, criteria , sub-criteria, strategic axes and finally designing approaches of the Shares Space design for implementation in the urban centers and criteria for administrating these ideas has been presented as a framework in a table.   
 Conclusion:
presents a framework in 5 area such as, managing and calming traffic, progress in urban land scape, environmental and economical situations, city services, improvement in social life and cultural interaction are shared space design criterion in urban central area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shared Space
  • City Center
  • Traffic
  • Designing
  • Qazvin
منابع
1-بحرینی، حسین(۱۳۸۸)،" تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر"،انتشارات دانشگاه تهران،تهران.
2-پامیر،سای(1391)، "آفرینش مرکز شهری سرزنده:اصول طراحی شهری و بازآفرینی"،ترجمه:مصطفی بهزادفر و امیرشکیبامنش، انتشارات دانشگاه علم و صنعت،چاپ دوم،تهران.
3-سعیدی رضوانی،نوید،فاطمی،نرجس­سادات،همافر،میلاد،رحیمی،رابعه،حسن زاده،مهرنوش،مهری،فائزه(1394)، "روش تحقیق در مطالعات شهری" ،انتشارات کتابکده کسری، چاپ اول.
4-سعیدی رضوانی و همکاران(1394)،"طرح امکان سنجی و آثار سنجی اجرای ایده فضای مشترک؛حدفاصل چهارراه عدل تاتقاطعطالقانی"، کارفرما: سازمان حمل و نقل شهرداری قزوین.
5-عباس­زاده،شهاب،تمری،سودا(۱۳۹۲)،" بررسی و تحلیل مولفه های تاثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده‌راه‌ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی، مطالعه موردی؛ محورهای تربیت و ولیعصر تبریز". فصلنامه مطالعات شهری ، شماره 4 ،ص۹۵-۱۰۴.
6-کلانتری،خلیل و احمد،پوراحمد(1384)،" فنون و تجارب برنامه ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها"،جهاد دانشگاهی.
 
References
7-Anvari, Bani. G.H. Bell, Michael. Sivakumar, Aruna. Ochieng, Washington Y.(2015). “Modelling shared space users via rule-based social force model.” Transportation Research Part C 51 ,p 83–103.
8- Auckland City Council. (2009). “Auckland's CBD into the future: Shared space”. Retrieved June, 2010, from. http://www.aucklandcity.govt.nz/council/projects/cbdproject/sharedspace.asp.
9- Balsas,Carlos J.L.(2014). “Downtown resilience: A review of recent (re)developments in Tempe, Arizona”. Cities 36 ,p 158–169.
10- Behzadfar. Mostafa., Shakibamanesh. Amir. (2011). “Promoting city center parking qualities; using urban design guidelines”.,International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning., Vol. 21, No. 1,p 35-44.
11-Beitel,David , Stipancic , Joshua, Manaugh, Kevin, Miranda-Moreno, Luis.(2018). “Assessing safety of shared space using cyclist-pedestrian interactions and automated video conflict analysis”, Transportation Research Part D , 710–724.
12- Borger, Bruno De. Russo, Antonio.(2017). “The political economy of pricing car access to downtown commercial districts”. Transportation Research Part B 98 ,p 76–93.
13- Carmona, Mathew.(2014). “Explorations in urban design”, Ashaghate Publishing Limited, England.
14- Chartered Institution of Highways & Transportation.(2010). “Manual for Streets 2 – Wider Application of the Principles”. CIHT.
15-Coch, Gloria Serra. Chastel, Charlotte. Campos, Sergio. Coch, Helena.(2018). “Graphical approach to assess urban quality: Mapping walkability based on the TOD-standard”. Cities, Available online 1 February 2018.[ In Press].
16- Curl,Angela. Thompson, Catharine Ward. Aspinall, Peter.(2015). “The effectiveness of ‘shared space’ residential street interventions on self-reported activity levels and quality of life for older people”. Landscape and Urban Planning 139,p 117–125.
17-Department for Transport United Kingdom.(2007).Manual for Streets.Thomas Telford.
18- Department for Transport United Kingdom.(2011). “Local Transport Note 1/11 Shared Space”. Published by TSO (The Stationery Office),available from:www.tsoshop.co.uk.
19- Elsorady, Dalia A.(2018). “Revitalisation of Downtown Khedive Cairo: A contested sovereignty”. Cities, Volume 73, March 2018, p 51-62.
20- Giusti, Cecilia. Maraschin, Clarice.(2017). “Downtown revitalization and urban space: A case study in Downtown Bryan, Texas”. Cities 60 ,p 50–63.
21- Grey,Tom. Siddall,Emma. O’Shea, Eoghan.(2012). “Shared Space, Shared Surfaces and Home Zones from a Universal Design Approach for the Urban Environment in Ireland:  Key Findings & Recommendations”. Trinityhaus,Dublin,www.trinityhaus.tcd.ie.
22-Hamilton-Baillie,Ben.(2008). Shared Space: Reconciling People, Places and Traffic”,Bulit Enviroment,Vol 34,No 2,p161-181.
23- Hass-Klau, C. (1990). “The Pedestrian and City Traffic”. Belhaven Press, London.
24- Holmes,Chris.(2015). “Accidents by Design:TheHolmes Report on “shared space” in the United Kingdom”.UK.
25- Johnson,Bruce K.Whitehead, John C. Mason,Daniel S. Walker, Gordon J.(2012). “Willingness to pay for downtown public goods generated by large, sports-anchored development projects: The CVM approach”. City, Culture and Society 3 ,pp 201–208.
26- Kaparias,I. Bell, MGH. Biagioli,T. Bellezza,L. Mount,B(2015). “Behavioural analysis of interactions between pedestrians and vehicles in street designs with elements of shared space”. Transportation Research Part F 30 , p115–127.
27-Karndacharuk, Auttapone. Wilson, Douglas James. Dunn, Roger C.M.(2016). “Qualitative evaluation study of urban Shared Spaces in New Zealand”. Transportation Research Part D 42 , p119–134.
28-Karndacharuk, Auttapone. Wilson, Douglas James. Mitch, Tse. (2011). “Shared Space Performance Evaluation: Quantitative Analysis of Pre-Implementation Data IPENZ” .Transportation Group Conference. Auckland, New Zealand.
29-Kures, Matthew E. Ryan,William F.(2012). “Challenges Of An Organizational Approach To Applied Downtown Market Analysis”. Applied Geography 32,p 80-87.
30- Lewandowski, Krzysztof.(2016). “The Proposition of Amendments to Certain Laws for the Betterment of Safety Conditions for the Supply of Goods in the City Centre”. Transportation Research Procedia 16 ( 2016 ) p288 – 297.
31- Mairi,Joyce.(2012). “Shared Space in Urban Environments -Guidance Note”. Flow transportation specialists, July 2012,p1-38.
32- Mako, Emese. Szakonyi,Petra.(2016). “Evaluation of human behaviour at pedestrian crossings”. Transportation Research Procedia 14 , p 2121 – 2128.
33- Rafiemanzelat. Reihaneh. Imani Emadi, Maryam. Jalal Kamali, Aida.(2017). “City sustainability: the influence of walkability on built environments”.Transportation Research Procedia 24 , p97–104.
34-Rushdi,Alsaleh.Tarek.Sayed.(2020). “Modeling pedestrian-cyclist interactions in shared space using inverse reinforcement learning”. Transportation Research Part F 70 ,p 37–57.
35-Scarinci, Riccardo .Markov, Iliya .Bierlaire, Michel.(2018). “Network design of a transport system based on accelerating moving walkways”. Transportation Research Part C 80 , p310–328.
36-Shearer, David.(2010). “Shared spaces in New Zealand Urban Areas”. Thesis for the degree of Master of Surveying, School of Surveying, University of Otago.December 2010.
37-Sheffield City Council.(2008). “Sheffield Home Zone Guidelines”. First Edition : April 2008. www. Sheffield.gov.uk/homezone.
38-Whitlock, C.(2007). “The green light for common sense”.The Washington Post, 24-12-12.
39-Zeng, Zhaozhao. Song, Bingjie. Zheng, Xiaodong. Li, Huan.(2019). “Changes of traffic network and urban transformation: A case study of Xi’an city, China”. Land Use Policy ,Vol 88 – November 2019 .p 1-9.
40-http://worldlandscapearchitect.com/cbd-shared-space-auckland-new-zealand-boffa-miskell
41-https://davisla5.files.wordpress.com/2014/01/new-road-brighton-shared-space-street-furniture-within-shared-space.jpg
42-http://gehlpeople.com/work/cases/
43-https://commons.wikimedia.org/wiki/File:New_Road,_Brighton_-_shared_space.jpg
44- http://www.uitp.org/civitas-satellite/