نوع مقاله : مستخرج از پایانامه
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشکده پردیس بین المللی فارابی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
2 دانشیار گروه طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
3 دانشیار گروه طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران،
چکیده
تازه های تحقیق
مقدمه
تغییرات محیط شهری بهمنظور ایجاد شرایط مطلوب زندگی، فرآیندی همیشگی، مداوم، بلندمدت و دارای اثرات طولانی در تکامل شهرها میباشد. تغییرات محیطی بهعنوان فرآیندی پویا و جزء اصلی در تجربهی شهر، به دنبال ایجاد راهحلی برای برطرف نمودن مشکلات در ابعاد مختلف مکانی و انسانی است. علیرغم اینکه دگرگونی و تغییرات میتوانند در حل مسائل و مشکلات شهری و انسانی موثر باشند، درصورتیکه متناسب با شرایط ادراکی و مکانی افراد اتفاق نیفتند، میتوانند پیامدهای نامطلوبی بههمراه داشته باشند. به منظور تطابق تغییرات با شرایط ادراکی و مکانی افراد، و در نتیجه بهبود روابط میان انسان- انسان و انسان- مکان، پی بردن به انواع تغییرات مختلف در شهر و فرآیندهای مختلف دگرگونی امری ضروری و لازم است. شهرها به صورت مداوم، براساس نیازها و تقاضاهای مختلف، در راستای بهبود و برقراری وضعیت مطلوب برای انسان و با هدف ایجاد یک محتوا و معنای جدید، دستخوش دگرگونیها، تغییرات و در نهایت انتقال به مرحله و یا ساختاری دیگر میشوند. اما آنچه در مفاهیم انتقال، دگرگونی و تغییر مشخص نیست، مفهومشناسی، واژهشناسی و جایگاه و رابطه میان آنها، انواع، ابعاد و اهداف هر یک از آنها در زندگی شهری است. با مرور اولیه پژوهشهای مربوط به مفاهیم ذکر شده، مشخص میشود که نه تنها تعریف و واژهشناسی واضحی از این مفاهیم صورت نگرفته و جایگاه آنها در موضوعات مربوط به شهر مشخص نشده، بلکه در غالب این پژوهشها، مفاهیم اشاره شده، به جای یکدیگر نیز مورد استفاده قرار گرفتهاند. در پژوهش حاضر تلاش شده است که با پی بردن به روابط میان مفاهیم مطرح شده، بتوان روند و فرآیند مشخصتری را در انجام تغییرات مختلف، به منظور تاثیرگذاری موثرتر بر انسانها، ارائه نمود. درنهایت بازیابی و معرفی نقش هر یک از اجزای متشکله انتقال، دگرگونی، تغییرات شهری و همچنین تاثیر و رابطه آنها بر یکدیگر را میتوان بهعنوان هدف اصلی پژوهش دانست.
مواد و روش ها
بهمنظور بررسی مفهومی، پی بردن به اهداف و انواع مختلف انتقال، دگرگونی و تغییرات محیط شهری از روش اسنادی برای جمعآوری اطلاعات و مبانی مورد نیاز بهره گرفته شد. از روش تحلیل محتوای کیفی برای پی بردن به ارتباط میان مفاهیم مذکور و برهم کنش آنها استفاده شده است. علاوه بر این، از روش فراترکیب برای تحلیل یافتههای کیفی مربوط به انتقال، دگرگونی و تغییرات شهری و ارتباط آنها بر هم نیز استفاده شده است. فراترکیب از اقسام روشهای فرامطالعه و رویکردی منسجم برای تجزیه و تحلیل دادهها است که به کشف موضوعها و استعارههای جدید و اساسی میپردازد. در نتیجه این پژوهش، بر پایه مرور متون و اسناد معتبر مرتبط در زمینهی دگرگونی، انتقال و تغییرات شهری، بهبررسی و تحلیل آراء و نظرات صاحبنظران و بیان نحوه ارتباط مفاهیم مذکور و شفافتر نمودن آنها پرداخته است.
یافته ها و بحث
بهطورکلی با بررسیهای صورت گرفته و فراترکیب نظریههای موجود، تعریف نسبتاً مشخصی از اصطلاحات «دگرگونی» و «انتقال» وجود ندارد. آنچه در مفهوم انتقال مشخص است، این است که در هر شرایط و نوعی که اتفاق بیافتد (تکاملی، هدفمند، تدریجی و دگرگون شده)، تغییر شکل و یا تغییر حالتی نهفته دارد که میتواند منجر به ایجاد ساختاری جدید و یا تحول و حرکت در ساختار موجود با پیشرفت در ابعاد مختلف و طی نمودن مراحل تولد، رشد، بلوغ و مرگ گردد. انتقال بهعنوان سیستمی پیچیده، پویا و نامشخص، همراه با فرآیندهای دگرگونی است که در آنها ساختارها، نهادها، رفتارها، فرهنگها و شیوههای موجود تجزیه میشوند و منجر به تکامل و تحول در ساختار موجود و یا ایجاد ساختاری جدید میشوند. فرآیندهای دگرگونی بهصورت گسسته و مداوم بوده و منجر به تغییرات در ابعاد مختلف فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... فرم، عملکرد و یا موقعیت به حالتی دیگر میشود. لازم به ذکر است که محرکهای داخلی (قدرت، رهبری سیاسی، آموختن از بلایای طبیعی، مسئولیت پذیری، افزایش واسطههای دولتی و خصوصی، مشارکت اجتماعی و نوآوری) و بیرونی (شرایط سیاسی، اقتصادی، فیزیکی و اجتماعی خارجی، بحران انرژی، شرایط زیستشناختی خارجی و تغییرات آب و هوا) تغییر بر شکل گیری انتقال تاثیرگذار میباشند.
تغییرات محیط شهری بهصورت مصنوع یا انسان ساخت و همچنین طبیعی میباشند. تغییرات مصنوع به صورت عامدانه یا ارادی و غیرعامدانه یا غیرارادی است. تغییرات عامدانه را میتوان از لحاظ مدت زمان (بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت)، سرعت (سریع، متوسط و آهسته) و ماهیت (کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی) دستهبندی نمود. تغییرات طبیعی بهصورت ناگهانی (مانند: آتشسوزی و...) و تدریجی (مانند: فرسایش خاک و...) میباشد. توجه به این نکته ضروری است که هریک از انواع تغییرات مطرح شده میتوانند بر یکدیگر اثرگذار باشند.
نتیجه گیری
مفهوم انتقال را میتوان فرآیندی متشکل از فرآیندهای دگرگونی پیچیده و پویا دانست که بهصورت غیرخطی، هدفمند و یا تکاملی در طول مدت زمانی مشخص (25-50 سال) صورت میپذیرد که خصوصیت اصلی آن، غیرقابل برگشت بودن است. بر این اساس میتوان بیان نمود که انتقال، نوعی دگرگونی است که عمدتاً تحت تاثیر عوامل و محرکهای بیرونی، تمامی ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، فیزیکی و زیستمحیطی یک سیستم را همزمان مورد هدف قرار میدهد. فرآیند مذکور در مدت زمانی مشخص اتفاق میافتد و منجر به شوک در روندهای دگرگونی و پرش از یک حالت به حالتی دیگر میگردد. دگرگونی بهعنوان فرآیندی ضروری و لازم برای شهر، متشکل از تغییرات در ابعاد مختلف مطرح شده است که به صورت فرآیندی آگاهانه و یا غیرآگاهانه و بهطور مداوم صورت میپذیرد که عمدتاً توسط محرکها و نیروهای درونی هدایت میشود و میتواند غیر قابل بازگشت و یا بازگشتپذیر باشد. علاوه بر مفاهیم ذکر شده برای ارائه یک بازتعریف کلی از مفهوم تغییر، میتوان گفت که تغییرات در محیط شهری بهصورت فرآیندهایی پویا، دورهای و جزء اصلی در تجربه شهر میباشند که هدف نهایی آنها، حل مشکلات شهری در ابعاد مختلف مکانی و انسانی است، هرچند که ممکن است همیشه این هدف مقرر نگردد. درنهایت اینگونه میتوان بیان نمود که انتقال باعث ایجاد دگرگونیهای گوناگون شهری در ابعاد مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیستمحیطی میگردد که خود منجر به بروز تغییرات شهری نمایان و نهان وسیع در ابعاد مطرح شده است. پس تغییرات محیط شهری جزء پویا و جدایی ناپذیری از انتقال و دگرگونی شهری میباشند.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Urban environmental changes, providing increasingly favorable living conditions in cities, are a permanent, continuous and long-term process with broad and long-lasting effects on the development of cities. In order to create a new context and meaning, cities are subject to constant transformations, changes, and ultimately transitions to another structure, either voluntarily or non-voluntarily. But what is not clear in the concepts of transition, transformation and change is their conceptuality and position and the relationship between them, as well as types, dimensions and goals of each of them; so that the concepts are used interchangeably in many studies. Therefore, revising and introducing the role of each component of urban transition, transformation, and changes, as well as their impact on each other can be considered as the main purpose of the study. Accordingly, this paper examines the views and perspectives of the experts in this field, using the descriptive method and content analysis, and inferring applied results based on a review of related literature. Furthermore, in order to achieve the findings, the meta-synthesis method has been used as a kind of meta-analyses method. As a result, the positions of each of the concepts of urban transformation, transition and changes and the differences between them, as well as different kinds of urban changes and their relationships with each other have been found in this study. In the end, it can be expressed that transition creates various urban changes in various physical, economic, social, political and environmental dimensions, which leads to broad visible and invisible urban changes in considered dimensions. Thus, urban changes could be a dynamic and integral part of urban transition and transformation.
کلیدواژهها [English]