نوع مقاله : علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشدمعماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران،
2 استاد یارمعماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران،
چکیده
تازه های تحقیق
مقدمه
امروزه با رشد شتابان هوشمند شدن شهرها، توجه به انسان که صاحب و مالک فضاهای شهری است کم رنگ شده است و به مهم‌ترین نیاز بشر یعنی آسایش و راحتی افراد در فضای شهری توجهی نشده است (کریمی‌دهکردی، عبدالهی، ۷۵:۱۳۹۶). خیابان به عنوان یکی از عناصر فضای شهری محسوب می‌شود (صارمی و همکاران ۱۳۹۸، ۴۸)، بنابراین لازم است مدیریت شهری در راستای تسهیل و راحتی عابر پیاده اقدام نماید؛ زیرا پیادهمداری محله ارتباط معنی‌داری با مولفه‌های کالبدی-فضایی و ادراکی-زیستی دارد. بنابراین کیفیت خوب مراکز مختص عابرین پیاده می‌تواند موجب دوام زندگی و جنب‌و‌جوش در یک بافت شده و می تواند حیات دوباره‌ای به زندگی ساکنان بخشد. این پژوهش قصد دارد تا به بررسی تاثیر این مولفه‌ها و میزان ترغیب پیاده‌روی در محله میخچه‌گران گرگان بپردازد و در پی پاسخ‌گویی به این سوالات است:
۱. مولفه‌های کیفیت‌های فضایی موثر بر پیادهمداری محلات شهری چیست؟
۲. تحقق مولفه‌های مزبور در نمونه موردی تحقیق چگونه است؟
۳. از طریق چه راهبردهای طراحی معماری میتوان به مفهوم پیادهمداری دست یافت؟
- نتایج تحقیقی تحت عنوان «امکان‌سنجی پیادهمداری با رویکرد سرزندگی در فضاهای شهری» نشان می‌دهد که جریان زندگی اجتماعی در پیاده‌راه از ویژگی‌های سرزندگی است. همان‌طور که حرکت عابر پیاده باعث افزایش سطح تعاملات اجتماعی می‌شود، افزایش کیفیت شاخص‌های سرزندگی در این هدف‌گذاری باعث ارتقاء پیادهمداری می‌شود (جهانگیر و همکاران ۱۳۹۸، ۴۷).
- نتایج تحقیقی تحت عنوان «سنجش مطلوبیت پیادهمداری بر اساس مولفه‌های کیفی پیاده‌روی» نشان می‌دهد که پیاده‌راه‌ها نقش مهمی در حیات مدنی جامعه دارند و می‌توانند سرزندگی به مناطق مرکزی شهری آورده و مردم را تشویق به حضور داوطلبانه در شهر کند. (عبدالهی و همکاران ۱۳۹۸، ۱۹۷).
- نتایج تحقیقی تحت عنوان «بررسی تاثیر ابعاد کالبدی–فضایی بر پیادهمداری در شهر تهران» نشان می‌دهد که بین ابعاد کالبدی – فضایی و ترغیب پیاده‌روی رابطه وجود دارد و همچنین تاثیر ابعاد کالبدی و فضایی بر ترغیب پیاده‌روی مستقیم و مثبت می‌باشد. (پور احمد و همکاران ۱۳۹۷، ۱).
- نتایج تحقیقی تحت عنوان «تأثیر قابلیت پیادهمداری محله‌ها بر رضایت‌مندی سکونتی» نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی و ارائه راهکارهایی برای افزایش خوشایندی پیاده‌روی میتوان به سطوح بالاتری از رضایت‌مندی سکونتی در محلات نیز دست یافت (Zhang Et Al, 2018).
شاخص‌های پیادهمداری برای بررسی کیفیت پیادهمداری طبق این مقالات شامل موارد زیر می‌باشد: دسترسی به خدمات و نیازهای روزانه و هفتگی، دسترسی به حمل‌و‌نقل عمومی، پارک‌ها و فضاهای عمومی محله، تامین روشنایی در شب، کنترل ورود وسایل نقلیه، امنیت زنان و کودکان، شیب، عرض و کف‌پوش مناسب برای پیاده‌روی، استفاده حداقلی از بن‌بست‌ها، اختلاط کاربری، وجود فضاهای همگانی و جاذب جمعیت، وجود تابلو و اسامی مناسب در تمامی فضاها و وجود چشم‌اندازهای زیبا.
مواد و روش‌ها
ماهیت این تحقیق توصیفی – تحلیلی و جزء روش کمی است. ابزار گرد‌آوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه‌ای، میدانی و پرسشنامه است و برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار spss استفاده می‌شود. تحقیق به بررسی روابط بین متغیرهای پیادهمداری می‌پردازد و با استفاده از تحلیل‌هایی چون تحلیل توصیفی، میانگین، همبستگی، رگرسیون و تحلیل مسیر، میزان روابط و تاثیر‌گذاری متغیرهای مستقل (کالبدی-فضایی و ادراکی-زیستی) بر متغیر وابسته (کیفیت پیادهمداری محله) را بررسی می‌کند. جامعه هدف تحقیق، ۱۰۰ نفر از ساکنین محله میخچه‌گران گرگان هستند.
یافته‌ها و بحث
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که همبستگی بین شاخص ادراکی-زیستی و کالبدی-فضایی با پیادهمداری به‌ترتیب ۰.۹۱۷و ۰.۶۲۰ است که نشان از همبستگی بالای این دو متغیر با پیادهمداری می‌باشد. همچنین بین تمامی زیر‌شاخص‌های تامین آسایش و راحتی، تامین ایمنی و امنیت، زیبایی‌شناختی، انسجام اجتماعی و زیست‌محیطی با پیادهمداری همبستگی معنادار وجود دارد.
یافته های آزمون رگرسیون در سطح دوم نشان داد که مولفه ادراکی-زیستی بیشترین اثرگذاری را دارد. در پژوهشی مهم‌ترین عامل شناسایی شده با عنوان عامل کالبدی، اجتماعی و زیست‌محیطی نام‌گذاری شده است (لادن‌مقدم و همکاران ۱۳۹۹، ۱۰۲). یافته‌های آزمون رگرسیون در سطح سوم نشان داد که از بین مولفه‌های کالبدی-فضایی تامین آسایش و راحتی اثرگذاری بیشتری از تامین ایمنی و امنیت دارد و از بین مولفه‌های ادراکی-زیستی، تامین زیبایی و تنوع بیتشرین اثرگذاری را در پیادهمداری دارد. تحقیقی نتایج رگرسیون تحقیق حاکی از آن است که مولفه فعالیت اجتماعی با بتای ۲۴۹/ بیشترین تاثیر و مولفه ایمنی و امنیت با ضریب بتای ۱۳۸/ کمترین تاثیر را بر پیاده‌روی شهر کرمان دارد (عبدالهی و همکاران۱۳۹۸، ۱۹۷). نتایج تحقیقی دیگر نیز نشان می‌دهد که با رعایت اصولی چون تکمیل ساختاری فعالیت‌های اجتماعی، توجه به عناصر کالبدی، گسترش پارک‌های شهری و ایجاد فضاهای جمعی مانند کافه و رستوران باعث ارتقای پیادهمداری می‌شود (جهانگیر و همکاران ۴۷، ۱۳۹۸). تحقیقی فرضیات مورد نظر خود را این‌گونه تایید می‌کند: همبستگی بین انسجام کالبدی با فضای پیاده محور و مدیریت تردد خودرو مثبت و معنادار است. همچنین همبستگی بین کیفیت محیط و سرزندگی مثبت و معنادار است؛ به‌عبارت دیگر با بالابردن کیفیت محیط، میزان سرزندگی نیز افزایش می‌یابد (شکور و همکاران ۱۳۹۶، ۵۳).
نتیجه‌گیری
یکی از موارد ارزیابی کیفیت محیط‌های سکونتی می‌تواند بررسی پیادهمداری در وضعیت موجود محلات سکونتی باشد. در پژوهش حاضر، دو مولفه (کالبدی-فضایی و زیستی-ادراکی) شامل ۵ شاخص (تامین آسایش و راحتی، تامین ایمنی و امنیت، ایجاد انسجام اجتماعی، تامین زیبایی و تنوع و پایداری زیست‌محیطی) برای کیفیت پیادهمداری محله موردنظر مورد ارزیابی قرار گرفت و به این نتیجه رسیدیم که کیفیت پیادهمداری در محلات قدیمی چندان بالا نیست و این یافته می‌طلبد که در فرایند مدیریت و برنامه‌ریزی محلات شهری به ابعاد و معیارهای اثر‌گذار بر کیفیت پیادهمداری محله توجه شود. در بررسی میزان اثرگذاری هر یک از معیار‌ها بر دو بعد، برای مولفه کالبدی-فضایی شاخص تامین آسایش و راحتی و برای مولفه زیستی-ادراکی شاخص تامین زیبایی و تنوع بیشترین اثرگذاری را داراست.
بنابراین پیشنهاد‌های زیر می‌تواند برای ارتقای کیفیت پیادهمداری در محلات جدید در حوزه‌های تامین آسایش و راحتی و سپس حوزه زیبایی‌شناختی ارایه گردد:
- افزایش میزان دسترسی‌ها و نفوذ‌پذیری به نقاط مختلف شهر
- طراحی تسهیلات شهری مناسب و مبلمان محله‌ای مناسب
- استفاده از المان یا طراحی عناصر هویت‌دار زیبا در فضاهای عمومی
- استفاده از عناصر مختلف طبیعی مانند نهر آب، صدای پرندگان و ... در زیبا‌سازی محیط محله
بنابراین علاوه بر توجه به شکل‌گیری محلات جدید براساس برنامه‌های شهری، می‌بایست به محیط کالبدی محلات قدیم و خواسته‌ها و نیاز ساکنان این محلات توجه زیادی داشت.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Today, with the rapid growth of smart cities, the street is one of the elements of urban space not been considered. so it is necessary for the city administration to take action to facilitate and facilitate pedestrians. Because the pedestrian orientation of the neighborhood has a significant relationship with the physical-spatial and perceptual-biological components of pedestrian. Therefore, this study was conducted with the aim of evaluating the pedestrian quality of Gorgan's Mikchehgaran neighborhood by descriptive-analytical method and use of 100 questionnaires and data analysis with SPSS software. Findings show that there is a high correlation between perceptual-biological and physical-spatial indices with orbital. The results of the research show that residents pay more attention to providing comfort and convenience than providing safety and security in the neighborhood and the aesthetic dimension and providing beauty and diversity for residents is more important than social cohesion and environmental sustainability. and. and. and .and.
کلیدواژه‌ها [English]
.1اصلانی‌فرد، فردین، شکور، علی و عبداله زاده فرد، علیرضا (۱۳۹۶). «راهکارهای تبدیل گذرهای شهری به پیاده‌راه در راستای ارتقای سرزندگی شهری مطالعه موردی: محور روگذر زندیه شیراز»، مطالعات محیطی هفت حصار، سال۶، شماره۲۱، پاییز، ۵۶-۴۳.
.2پندار، هادی و آقاجانی، هادی (۱۳۹۸). «امکان‌سنجی و طراحی شبکه پایدار پیاده در مراکز شهری با تاکید بر نگاه کاربران مطالعه موردی: مرکز شهر بابل»، معماری و شهر پایدار، سال ۷، شماره۲، پاییز و زمستان، ۱۹۸-۱۸۳.
.3لادن مقدم، علیرضا، کاغذلو، زهرا و اکبری، سعید (۱۳۹۹). «ارزیابی تاثیرات کیفیت منظر شهری در ارتقای پیادهمداری در فضاهای عمومی شهری مورد مطالعه: شهر رامیان»، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال۱۱، پیاپی۴۰، بهار، ۱۰۶-۹۱.
.4خسروی، محمدباقر و باقرپیری، مریم (۱۳۹۷). «طراحی مبلمان شهری مناسب با رویکرد پیادهمداری مورد مطالعه: محله صادقیه تهران»، مطالعات مدیریت شهری، سال۱۰، شماره۳۳، بهار، ۷۰-۵۷.
.5بختیار‌نصرآبادی، آمنه، ریخته گران، فریناز و نوری، محمدجواد (۱۳۹۸). «اولویت‌بندی خیابان‌های شهری جهت ایجاد محورهای پیاده‌مدار مورد مطالعه شهرگز»، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، سال۲۴، شماره۲، تابستان، ۹۸-۸۷.
.6کربلایی‌حسینی‌غیاثوند، ابوالفضل و بهزاد‌پور، محمد (۱۳۹۶). «ارایه مدل ساختاری به منظور بررسی روابط بین مولفه‌های موثر بر ارتقا تعاملات اجتماعی در خیابان‌های پیاده‌مدار مطالعات موردی: خیابان امام و سپه قزوین»، آمایش محیط شماره ۴۴، ۱۲۶-۱۰۵.
.7پاکزاد، جهانشاه (۱۳۸۵). «راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران»، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری.
.8پوراحمد، احمد، مرادپور، نبی و حاتمی‌نژاد، حسین (۱۳۹۷). «بررسی تاثیر ابعاد کالبدی –فضایی بر پیادهمداری در شهر تهران نمونه مورردی: محلات امیرآباد و دانشگاه تهران»، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال ۱۸، شماره۵۱، زمستان، ۲۲-۱.
.9عباس‌زاده، شهاب و تمری، سودا (۱۳۹۱). «بررسی و تحلیل مولفه‌های تاثیر‌گذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده‌راه ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی مطالعه موردی: محورهای تربیت و ولیعصر تبریز»، مطالعات شهری، سال۴، شماره۱، ۱۰۴-۹۵.
.10جهانگیر، صبا، صارمی، حمیدرضا و کلانتری‌خلیل‌آباد، حسین (۱۳۹۸). «امکان‌سنجی ارتقاء پیادهمداری با رویکرد سرزندگی در فضاهای شهری مطالعه موردی: طراحی خیابان امام خمینی (ره) سنندج»، شهر ایرانی اسلامی، سال نهم، شماره۳۵، بهار، ۶۵-۴۷.
.11فیضی، محمدجواد، رجبی، آزیتا و حسینی، یاسمن (۱۳۹۱). «بازشناخت جنبش پیادهمداری در پایداری فضاهای متراکم شهری»، مدیریت شهری، شماره ۳۰، زمستان، ۱۹۴-۱۷۹.
.12روستایی، شهریور و ناصری، رقیه (۱۳۹۸). «ارزیابی قابلیت پیادهمداری معابر تاریخی شهر مراغه»، پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال ۱۰، شماره۱ (پیاپی ۱۹)، بهار و تابستان، ۱۳۴-۱۲۳.
.13عبدالهی، علی اصغر، شرفی، حجت الله و سلیمانی‌دامنه، مجتبی (۱۳۹۸). «سنجش مطلوبیت پیادهمداری براساس مولفه‌های کیفی پیاده‌روی مطالعه موردی: مرکز تجاری شهر کرمان»، جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال۲۳، شماره۶۷، بهار، ۲۲۱-۱۹۷.
.14شیعه، اسمعیل و مشرف‌دهکردی، حسین (۱۳۹۷). «سنجش عملکرد فضاهای پشتیبان شبکه پیاده‌راهی در بافت مرکزی شهر کرد»، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال۸، شماره۴ (پیاپی۳۱)، زمستان، ۶۴-۴۷.
.15کریمی‌دهکردی، فروغ و عبدالهی، علی‌اصغر (۱۳۹۶). «ایجاد پیاده‌راه برای ارتقا نشاط و سرزندگی در فضاهای شهری نمونه موردی: خیابان ملت شهر کرد، حدفاصل میدان ۱۲محرم تا چهارراه بازار»، برنامه‌ریزی فضایی(جغرافیا)،سال ۷، شماره ۱(پیاپی ۲۴)، بهار، ۹۶-۷۵.
۱۶. مناجاتی، صابر (۱۳۹۵). «تاریخ معماری استان گلستان»، گرگان: سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گلستان.
3.Verstaevel, N., Barthelemy, J., Forehead, H., Arshad, B. & Perez, P. (2019). “Assessing effects of mobility on air quality: The Liverpool Smart Pedestrian project”,World Conference on Transport Research.
5.Cowen, Robert (2005). “The Dictionary of Urbanism”, Streetwise Press Ltd, London.p.285.
10.kim, s. Park,s. Seung lee,j. (2014). “Meso- or micro-scale? Environmental factors influencing pedestrian satisfaction”, Transportation Research Part D: Transport and Environment.Volume 30, July:10-20.
15. Zakaria, J. Ujang, N. (2014). “Comfort of Walking in The City Center of Kuala Lumpur”, Procedia – Social and Behavioral Science, 170:642-652.
)