نوع مقاله : علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای شهرسازی،گروه شهرسازی و معماری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاداسلامی، تهران
2 کارشناس ارشد،معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین،دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
چکیده
تازه های تحقیق
ایجاد سرزندگی یکی از مهمترین اهداف احداث پیادهراهها در شهرهای امروزی میباشد. در این پژوهش سعی شد تا با بیان مفهوم سرزندگی و همچنین مفاهیم پیادهراه و خیابان پیاده محور و بررسی نظریه اندیشمندان در این رابطه (جداول 1 الی 4) و مطابقت آن با سرزندگی در پیادهراهها و خیابانهای پیادهمحور، شاخصههای اصلی موثر در سرزندگی و در پی آن ابعاد حس مکان و احساس تعلق خاطر در شهروندان و تقویت خاطرهانگیزی در گردشگران بررسی شود. همچنین عوامل موثر در سرزندگی پیادهراهها در 4 گروه عوامل معنایی و هویتی، عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، عوامل کالبدی و عملکردی و عوامل محیطزیستی دستهبندی شدند، که طیف گستردهای از عوامل موثر در سرزندگی پیادهراهها از کالبد تا معنا را دربرمیگیرند (جدول شماره 7)، که این جدول در واقع پاسخ به سوال اصلی این پژوهش میباشد. باید به این نکته توجه داشت که مفهوم سرزندگی و عوامل سرزندگی در پیادهراهها و خیابانهای پیادهمحور و جدارههای خیابانهای شهری در واقع یک مفهوم دوگانه یا چندگانه بر محور کالبدی- معنایی میباشد. همچنین برای درک بهتر از این مفهوم دو نمونه موردی پیادهراه استقلال و خیابان پیادهمحور سی تیر مورد بررسی قرار گرفتند و شاخصهای بهدستآمده در سرزندگی پیادهراهها در این دو محور با یکدیگر مقایسه شدند و سپس با استفاده از تکنیک SWOT نقاط ضعف، قدرت، فرصت و تهدید این دو محور پیاده مورد ارزیابی قرار گرفت (جداول 8 الی 13) و راههای بهبود سرزندگی در آینده در این دو پیادهراه به صورت زیر بیان میشود: با توجه به بررسیهای صورتگرفته در پیادهراه استقلال، تقویت کاربریهای ارزشمند معاصر و بناهای شاخص بههمراه مناسبسازی مبلمان شهری و مناسبسازی این محور برای معلولان و کودکان و امکان حرکت دوچرخه بهمنظور تقویت این محور پیشنهاد میگردد. از سوی دیگر استفاده از اختلاط کاربریها در سراسر خیابان و برقراری توازن کاربریها، مبلمان شهری مناسب، کنترل حرکت سواره با تقاطعها در خیابان پیادهمحور، حرکت به سمت فعالیت 24 ساعته و همچنین بهرهگیری از هنرهای خیابانی مانند تئاتر و موسیقی خیابانی و تقویت بناهای ارزشمند تاریخی و معاصر در جهت افزایش سرزندگی در محور سی تیر توصیه میگردد که در نهایت به افزایش احساس تعلق خاطر شهروندان و خاطرهانگیزی منجر خواهدشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
In recent years, the dominance of riders on pedestrians, which is a kind of dominance of quantity over quality in urban space, has reached its peak as a dominant culture in cities. Reducing social interactions, heavy traffic, environmental pollutions such as air pollution, physical and mental health problems for citizens, and also the destruction of valuable tissues and buildings of ancient cities are some of the issues of today's cities which, part of that returns to the consequences of the car-centric and reducing pedestrian traffic in cities. Pedestrian movement, strengthening the pedestrian moves in urban spaces and creating pathways are among the methods to reduce the effects of the mentioned issues and restoring the position of pedestrian moves to urban spaces. Pathways as passages with high social role and restricting riders moves is actually a way to reclaim public passages, especially the valuable urban spaces that have cultural, historical, commercial, and recreational attractions for pedestrians, from vehicles, and giving it back to human beings for the purpose of move, social interactions and recreational, tourism and commercial activities One of the most important characteristics of pedestrian pathways and pedestrian-oriented streets is their vitality, which can play an essential role in the level of presence and satisfaction of citizens in order to increase social interactions and approach pedestrian-oriented targets. In this study, we have tried to express the characteristics of vitality in urban spaces. The purpose of this study is to achieve common criteria for creating vitality on pedestrian pathways and pedestrian oriented streets. And by comparing and examining the Istiklal pedestrian pathway in Istanbul and 30 Tir pedestrian oriented Street in Tehran through SWOT technique, it develops criteria for creating vitality in pedestrian pathways and proposes these criteria for creating vitality in pedestrian pathways and pedestrian oriented streets.
کلیدواژه‌ها [English]
چکیده مبسوط
مقدمه
حرکت پیاده طبیعیترین، قدیمیترین و ضروریترین شکل جابهجایی انسان در محیط است و پیادهروی هنوز مهمترین امکان برای مشاهده و احساس شور زندگی و کشف ارزشهای محیط است (Pakzad,1383). از سوی دیگر تعاملات اجتماعی یکی دیگر از ضروریترین نیازهای انسان برای رشد روحی و جسمی میباشد. بستر حرکت پیاده و تعاملات اجتماعی فضاهای شهری میباشند. از نظر راب کریر، فضاهای شهری به فضاهایی گفتهمیشود که دارای سه ویژگی، نظم هندسی، محصوریت و تعاملات اجتماعی باشند(Carier,1991). درواقع تعاملات اجتماعی یکی از مهمترین عوامل سرزندگی فضای شهری است. کاهش میزان سرزندگی در فضاهای شهری از جمله مشکلاتی است که میتواند به کاهش حس تعلق در شهر منجر گردد. البته سرزندگی صرفا به مسائل کالبدی مربوط نمیشود و طیف گستردهای از عوامل کمی و کیفی مانند تنوع کاربریها، مسائل هویتی و معنایی و مسائل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را دربرمیگیرد. خیابانهای پیادهمحور و پیادهراهها بهعنوان مراکزی که برای تعاملات اجتماعی حداکثر در حرکت پیاده و همچنین مکث و فعالیتهای متنوع در فضای شهری طراحی میشوند، نیاز بسیار زیادی به سرزندگی دارند. بررسی شاخصههای سرزندگی در پیادهراهها و همچنین بررسی و مقایسه سرزندگی در پیادهراه استقلال استانبول ترکیه و خیابان پیاده محور سی تیر تهران و تعیین نقاط ضعف و قوت هر یک از این محورهای پیاده میتواند کمک شایانی در جهت ارائه راهکارها و پیشنهادات در ابعاد مختلف بهمنظور افزایش رضایت برای گردشگران و افزایش مطلوبیت و حس تعلق برای ساکنین شهرها منجر گردد.
مواد و روشها
این پژوهش از نوع کاربردی بوده که به روش توصیفی و تحلیلی انجام گرفتهاست. برای جمعآوری اطلاعات از مطالعه میدانی مکانهای موردنظر و همچنین از بررسیهای اسنادی و کتابخانهای، مدارک و نقشهها استفاده شدهاست و سرانجام با توجه به اطلاعات بهدستآمده به بررسی نقاط ضعف و قوت، فرصتها و تهدیدها در پیادهراه استقلال استانبول و خیابان سی تیر تهران پرداختهشدهاست و سپس برای تجزیه و تحلیل یافتهها و ارائه راهکار از مدل SWOT استفاده شده و راهکارهای موثر در افزایش سرزندگی ارائه گردیدهاست.
یافته ها و بحث
عوامل متعددی شامل مجموعه عوامل کیفی و کمی در میزان سرزندگی محورهای پیاده موثر میباشند. از جمله عوامل کالبدی و عملکردی، عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، عوامل محیطزیستی و عوامل هویتی و معنایی. در این دسته بندی عوامل کالبدی و عملکردی بیشتر ناظر بر چگونگی کاربریها و همچنین کیفیت دسترسیها و مجموعهای از ضوابط عملکردی، طراحی شهری و شهرسازی می باشد. از طرفی دیگر بخش مهمی از عوامل سرزندگی محورهای پیاده به مسائل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی مربوط می شوند، اما عوامل معنایی و هویتی بیشتر بر شاخصههای کیفی موثر در سرزندگی تاکید دارند. همچنین مجموعهای از شاخصهها از عوامل اقلیمی که در معماری سنتی کهن شهرها وجود داشتهاست تا دیدگاههای نوین در مورد توسعه پایدار و شهر پایدار در قالب عوامل محیط زیستی موثر در سرزندگی محورهای پیاده تقسیمبندی شدهاند (Writers,1399). محور استقلال در گذشته به سرعت زیاد اتومبیلها و عدم آسایش عابرین پیاده شهرت داشتهاست که در سالهای اخیر به یک تفرجگاه پیاده و ایمن تبدیل گشتهاست. از مهمترین عوامل سرزندگی این پیادهراه میتوان به استفاده از هویت تاریخی، تفکیک مناسب سواره و پیاده، استفاده از تراموا در مسیر، اختلاط کاربریها، هماهنگی ارتفاعی جدارهها، هماهنگی کلی نماهای اطراف و بهرهگیری از نورپردازی و ایجاد حس تداوم و پیوستگی اشارهکرد (Ranjbar,1389). در رابطه با خیابان سی تیر، عمده سرزندگی آن در رابطه با هویت تاریخی و همچنین بناهای شاخص مانند موزه ملی ایران، ساختمان قدیمی کتابخانه ملی ایران و چندین بنای مذهبی و فرهنگی میباشد. البته ایجاد بسترهایی مانند سنگفرش و کافه رستورانهای متحرک خیابانی از جمله عوامل موثر در حیات شبانه این خیابان میباشند و عواملی چون درشتدانه بودن کاربریها، عدم اختلاط مناسب کاربریها، فقدان کاربریهای شبانه مناسب، عدم پیوستگی در جدارهها بهویژه در کاربریها، فقدان نورپردازی، عدم تفکیک مناسب سواره و پیاده از مهمترین دلایل کاهش میزان سرزندگی خیابان سی تیر علیرغم وجود عناصر تاریخی و بناهای شاخص ملی در این خیابان در مقایسه با پیادهراه استقلال میباشند (Writers,1399).
)